Antoon van Dyck (1599-1641), De Bewening van Christus, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen
* In het Rijksmuseum Twenthe wordt Christus beweend op een werk van niemand minder dan Antoon van Dyck uit de collectie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. Op een prachtige tentoonstelling over de Vlaamse barok staan Van Dyck, Rubens en Jordaens op het voortoneel als de belangrijkste kunstenaars van de zeventiende eeuw in de Zuidelijke Nederlanden. In Antwerpen - in 1585 definitief in handen van de Spanjaarden gevallen, waarna veel kunstenaars naar het Noorden vluchtten – bleef ook voor de 'mindere' talenten intussen meer dan genoeg werk aan altaarstukken, mythologische taferelen en portretten.
Naast kerk en adel, manifesteerde zich een nieuw soort kunstkoper: de welgestelde burger. De Antwerpse kunstenaars, aldus de introductie in de eerste zaal, gingen ook iets volstrekt nieuws doen: werken voor de vrije markt: ‘Het aanbod wordt gevarieerd, nieuwe genres ontstaan en afbeeldingen maken wordt big business. Toch is ook de boodschap achter veel van deze werken nog steeds doordrongen van een diepe, christelijke moraal. Vroeg of laat gaat het telkens weer om het redden van de ziel.’
Michaelina Wautier (werkzaam ca. 1643 – 1660, bij uitzondering een vrouw die actief was in de kunsten) verrichtte een knappe prestatie doordat ze de indruk heeft dat de meisjes op bijgaand werk ‘naar het leven’ zijn geschilderd. Ze moeten echter de patroonheiligen Agnes en Dorothea voorstellen. Het linker meisje draag de mand met rozen en appelen die bij de heilige Dorothea hoort en een palmtak ten teken van haar martelaarschap Het rechter meisje heeft een lam bij zich, de traditionele metgezel van Sint-Agnes.
Op deze expositie in Enschede – de tweede van een drieluik uit het Antwerpse museum, dat tot 2018 is gesloten voor een verbouwing - zijn naast barokke taferelen met veel weelderig naakt ook ‘gewone’ sobere familieportretten aanwezig. Prachtig ‘dichtbij’ geschilderd, alsof je na al die eeuwen zonder spraakverwarring door de tand des tijds, moeiteloos bij ze zou aanschuiven voor de maaltijd.
De expositie ‘Rubens, Van Dyck en Jordaens – de Vlaamse barok’ in het Rijksmuseum Twenthe duurt tot en met 28 september. Voor meer informatie: www.rijksmuseumtwenthe.nl.
Michaelina Wautier (werkzaam ca. 1643-1660), Twee meisjes als de heiligen Agnes en Dorothea (detail), Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen
