Johannes Vermeer, De kantwerkster, ca. 1666-68, Musée du Louvre
Een maand geleden maakte het Rijksmuseum bekend dat er al 100.000 kaarten voor ‘Vermeer’ waren verkocht, een paar dagen voor de publieksopening op 10 februari zijn dat er 200.000. Onder leiding van Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits is het gelukt achtentwintig van de zevendertig bewaarde werken van Johannes Vermeer (1632-1675) bijeen te krijgen. Met bruiklenen uit de VS, Japan en Europese landen de grootste solo van de Delftse kunstenaar ooit. Landgenoten die denken zijn werk wel zo’n beetje te kennen door de merchandising van mokken, theedoeken, enzovoorts, moeten in elk geval weten dat Nederland maar zeven Vermeers heeft. Tip: tikje ergernis over het pr-cliché ‘once in a lifetime’ snel vergeten: er is de komende maanden méér dan genoeg nooit gezien moois in Amsterdam om Vermeer niet over te slaan.
Johannes Vermeer, Vrouw met parelsnoer, ca. 1662-64, Staatliche Museen zu Berlin, Gemälde Galerie Berlijn
Er zijn maar liefst drie Vermeers uit The Frick Collection in New York, bij hoge uitzonering mogelijk gemaakt door een renovatie. ‘Dame en de Dienstmeid’, de ‘Onderbreking van de muziek’ en de ‘Soldaat en het lachende meisje’ zijn hier voor het eerst en zeer waarschijnlijk voor het laatst. ‘Brieflezend meisje aan het venster’ uit de Gemälde Galerie Alte Meister in Dresden, recent gerestaureerd, was ook niet eerder in Nederland, evenals ‘Het glas wijn’ uit de Gemälde Galerie Berlijn. Onder de andere hoogtepunten: ‘De Kantwerkster' uit het Louvre, ‘Vrouw met weegschaal’ uit The National Gallery of Art in Washington en ‘Luitspeelster’ uit The Metropolitan New York. De verstilling, lichtval, kleurenpracht en schoonheid van musicerende of brief lezende jonge vrouwen op de scènes binnenshuis: alles is mooi, maar deze spannen onvergetelijk de kroon.
‘Het meisje met de parel’ uit Het Mauritshuis blijft tot en met 30 maart en niet tot het eind, waarschijnlijk om deze publiekstrekker voor Den Haag niet langer te hoeven missen. ‘Het meisje’ is een van de schilderijen van Vermeer die in de loop van de tijd zijn onderzocht met steeds verder ontwikkelde geavanceerde technieken. In 2018 werd ontdekt dat het meisje oorspronkelijk voor een groen gordijn stond, dat verdween in de loop der eeuwen door ontkleuring en is nu zwart. Vermeer wijzigde de compositie op details, onder meer de achterkant van haar hals. Dat was niet uitzonderlijk, ook bij ‘Het Melkmeisje’ uit de Rijks-collectie bracht hij bijvoorbeeld wijzigingen aan. Magisch: door een SWIR-scan werd zichtbaar dat het melkmeisje in eerste instantie een achtergrond kreeg met een rek met kannen en een vuurmand.
Het Melkmeisje, Johannes Vermeer, ca. 1660, Rijksmuseum Amsterdam, aankoop met steun van de Vereniging Rembrandt
De site van het Rijks vermeldt Ige Verslype (restaurator schilderijen Rijksmuseum), Anna Krekeler (idem), Annelies van Loon (natuurwetenschappelijk onderzoeker schilderijen) en Francesca Gabrieli (natuurwetenschappelijk onderzoeker) niet voor niets bij de samenstellers. Hun werk is kloosterarbeid in de schaduw, maar cruciaal als voorbereiding bij welke expositie dan ook. Yge Verslype liet vandaag weten dat het onderzoek naar Vermeer tijdens de expositie door zal gaan en ook weer daarna.
SWIR-scan Het Melkmeisje, met daarop rek met kannen en vuurmand die Vermeer later wegschilderde
Vermeer-specialisten (voor het Rijks Gregor Weber en Pieter Roelofs) bakkeleien intussen voort over de toeschrijving van het ‘Meisje met de fluit’ uit The National Gallery of Art. De Amerikanen houden het op een tijdgenoot die Vermeer kende, volgens het Rijksmuseum is het 'een echte'. Museumkijker moest bij het bekijken van ‘Meisje met de fluit’ wel even aan vervalser Han van Meegeren denken, haar gezicht verbazend zwakjes. In maart is er een wetenschappelijk symposium georganiseerd door Rijks en Mauritshuis waarvoor ook curator/specialist Noord-Europese schilderkunst Marjorie Wieseman van The National Gallery naar Amsterdam komt.
Johannes Vermeer (of niet), Meisje met de fluit, National Gallery of Art
Voor wie zich wil voorbereiden is er de Rijks-website ‘Dichter bij Johannes Vermeer’, een ontdekkingsreis door zijn leven en schilderijen met actrice Joy Delima en acteur Stephen Fry, informatieve entertainment met ultra hr-foto’s. Toen Vermeer in 1675 overleed liet hij een vrouw en elf kinderen na. Kijken in zijn ziel alleen mogelijk via zijn werk, er zijn nooit persoonlijke documenten zoals brieven boven water gekomen.
De Vermeer-expositie in het Rijksmuseum duurt van 10 februari tot en met 4 juni. Vanwege de enorme belangstelling zijn de openingstijden naar 22.00 uur verruimd op donderdag, vrijdag en zaterdag.
Voor (heel veel) meer informatie:
