Alexander Roslin, Marie-Suzanne Giroust, de vrouw van de kunstenaar, ook bekend als 'Dame met de voile', 1768, Nationaalmuseum Stockholm
* De Zweedse schilder Alexander Roslin (1718-1793) realiseerde in de tweede helft van de achttiende eeuw in Parijs een glanzende carrière met portretopdrachten van Franse aristocraten als Louis Philippe de Bourbon, hertog van Chartres en Zweedse royalty als Gustaaf III en koningin Hedvig Elisabet. Op de expositie met ruim 40 werken die Rijksmuseum Twenthe aan Roslin wijdt – het museum heeft als enige in Nederland twee Roslins, de rest bruiklenen uit onder meer Stockholm en Malmö - herleven zijn opdrachtgevers tijdens hun laatste decennia van volle glorie.
Toen Roslin in 1793 overleed, was hij nog altijd een van de rijkste kunstenaars van de stad, vooralsnog ongemoeid gelaten in zijn Parijse buitenhuis. De revolutie van 1789 had intussen veel van zijn clientèle naar de guillotine geleid. Een citaat uit een brief aan zijn vriend Fredrik Sparre – ter introductie van de loop van de geschiedenis in de eerste zaal – toont hoe Roslin die tijd doorbracht: ‘Het afstotelijk tafereel van de wilde menigten die in triomf de afgehakte hoofden van ongelukkige slachtoffers op stokken hebben gespiest, zorgen er wel voor dat je je niet meer op straat vertoont.’
Roslin ontmoette Sparre in 1752 in Parijs, later opvoeder van een Zweedse kroonprins, toen werkzaam als klerk bij de Zweedse ambassade. En in die functie zeer nuttig bij het binnenhalen van opdrachten in de hoogste Parijse kringen. Bij leermeester Joseph-Marie Vien ontmoette Roslin - ook dat jaar - Marie-Suzanne Giroust, succesvol schilderes van miniatuurtjes en pasteltekeningen. Het was van beide kanten liefde op het eerste gezicht, maar de familie Giroust hield het huwelijk zes jaar tegen omdat Roslin niet vermogend was en bovendien protestants.
Alexander Roslin, Hedvig Elisabet Charlotte, prinses van Zweden, later koningin van Zweden en Noorwegen, 1774, Nationaalmuseum Stockholm
Marie-Suzanne, door Roslin een aantal keren intens liefdevol vereeuwigd, stierf in 1770 aan de gevolgen van borstkanker. Roslin was ziek van verdriet en kwam het eerste jaar na haar dood nauwelijks aan werken toe, vertelt Marie-Suzanne in een exclusief interview vanuit hemelse sferen aan kunsthistoricus/museummedewerker Gemma Boon, een van de auteurs van het voortreffelijke magazine dat de expositie begeleidt.
Daarin – prachtig geïllustreerd - veel biografische bijzonderheden over de Rolins en de geportretteerden, maar ook een schat aan politieke, cultuurhistorische en literaire weetjes over de tweede helft van de achttiende eeuw. Zoals over de ‘Encyclopédie’ onder hoofdredactie van Diderot en d’Alembert, het naslagwerk dat tussen 1751 en 1772 als trotse boegbeeld van de Verlichting het draagvlak voor de revolutie vergrootte. En ‘De edelman’, het verhaal dat Belle van Zuylen, zelf aristrocate, in 1763 schreef om de maatschappelijk nutteloosheid van haar stand aan de kaak te stellen.
Was de tweede helft van de achttiende eeuw overigens zo decadent als we zo makkelijk stellen, zeker als we de expositie vol pracht en praal van Alexander Roslin hebben gezien? Rebecca Wilson, historica, schrijver en redacteur, waarschuwt niet voor niets voor vooroordelen: ‘Decadentie is niets meer dan een leeg, betekenisvol begrip omdat iedereen zijn maatstaven hanteert voor de normenmeetlat.’ Wie met een vooroordeel naar de heersende klasse op Roslins werken kijkt, verhindert zichzelf in elk geval te genieten van de schoonheid van deze virtuoze portretten.
De expositie ‘Alexander Roslin. Portrettist van de aristocratie’ - onderdeel van de viering van 400 jaar vriendschap Zweden-Nederland - in Rijksmuseum Twenthe duurt tot en met 12 april 2015. Voor meer informatie: www.rijksmuseumtwenthe.nl
Alexander Roslin, Louis-Phippe de Bourbon, hertog van Chartres, 1767
