Noordkant Oranjezaal in Paleis Huis ten Bosch, copyright Margareta Svensson
* Maar heel weinigen – zoals nieuwe ministers - bereiken de status dat ze worden uitgenodigd voor een officiële bijeenkomst in de zeventiende-eeuwse Oranjezaal in Huis ten Bosch . Voor een replica in Holland Village in Japan gaf koningin Beatrix geen toestemming, dat deed ze wel voor de tentoonstelling over Constantijn en Christiaan Huygens, vanaf vandaag in de Grote Kerk in Den Haag. Zo kunnen ook ‘gewone’ Nederlanders zich de komende maanden een keer te gast in de Oranjezaal wanen. Constantijn Huygens, medeschepper van de zaal, ligt in zijn graf letterlijk op een steenworp van de monumentale replica met geprinte schilderijen.
Aanleiding voor ‘Constantijn en Christiaan Huygens – Een Gouden Erfenis’ was de herontdekking van de plek waar vader en zoon Huygens begraven liggen, direct achter het enorme marmeren grafmonument voor de Gouden Eeuw-admiraal Van Wassenaer Obdam. Er is geen grafsteen van Constantijn en Christiaan bewaard gebleven, wel kregen de tijdgenoten van Van Wassenaer Obdam – veel beroemder dan hij – in de negentiende eeuw een herdenkingsplaquette in de kooromgang.
Het concept van de tentoonstelling is modern museaal: er zijn ‘klassieke’ objecten als schilderijen en handschriften, maar ter verhoging van de amusementswaarde ook filmpjes, games en ‘interactieve exhibits’. Vincent Icke, hoogleraar theoretische astrofysica en beeldend kunstenaar, bouwde een grote knikkerbaan en een slingertoestel om aanschouwelijk te maken hoe de geniale Christiaan (1629-1695) tot zijn uitvinding van het slingeruurwerk kwam. Daarmee zette hij een cruciale stap in de verbetering van de tijdmeting. Icke bedacht ook de computerprojectie waarin zijn revolutionaire theorie over de ‘voorplanting’ van licht in golven wordt getoond. Gastconservator Charlotte Lemmens maakte een diavoorstelling met zo’n zestig andere uitvindingen van Christiaan: daaronder een waterpasinstrument om hoogteverschillen in een landschap te meten, maar ook een destilleerapparaat voor zeewater, een uitkomst op VOC-schepen waar het drinkwater op was.
Constantijn (1596-1687) werd in Den Haag geboren als tweede zoon van Christiaan Huygens en Suzanna Hoefnagel. Christiaan senior bekleedde de aanzienlijke positie van secretaris van de Raad van State en had financiële middelen genoeg om Constantijn en zijn broer Maurits thuis te laten onderwijzen. De talenten van Constantijn grensden aan het ongelooflijke: hij leerde Frans, Latijn, Grieks, Italiaans en Engels, ontwikkelde zich tot een begaafd en productief dichter en musicus op meerdere instrumenten, componist en kunstkenner. Na een studie rechten in Leiden en een korte stage als advocaat reisde hij mee naar Londen in het gevolg van de Engelse gezant in Nederland. Aansluitend had Huygens steeds werk als secretaris van diplomatieke missies, in 1620 bijvoorbeeld naar Venetië en in 1621 opnieuw naar Engeland.
In 1625 bereikte Constantijn de top van zijn carrière: stadhouder Frederik Hendrik benoemde hem tot secretaris, een positie die Huygens tientallen jaren zou blijven bekleden, naast die van beheerder van de bezittingen van de Oranjes. In een citaat uit 1638, wandtekst op de expositie, toont hij zich een aardige man en gehoorzame werknemer : ‘Ik ontvang de bezoekers, die door mijn bemiddeling iets van de vorst gedaan willen krijgen, op vriendelijke wijze en met medeleven. Ik begeef mij naar het hof en ontvang de mensen. Ik breng hun verzoeken aan de stadhouder over. Aan hem is de beslissing.’’
Er zijn zeven brieven van Rembrandt bewaard gebleven, geschreven tussen 1636 en 1639 en allemaal gericht aan Constantijn. Het betrof correspondentie over een opdracht voor zeven schilderijen met passietaferelen voor de stadhouder. Huygens had Rembrandt al in 1628-29 bezocht in zijn atelier in Leiden en hem enkele jaren later hoog geprezen in zijn autobiografie ‘Mijn Jeugd’. Daarmee was Constantijn een van de eersten die de kwaliteiten van de jonge schilder had onderkend.
Toen Frederik Hendrik in 1647 overleed, sprak het voor zijn weduwe Amalia van Solms vanzelf dat ze de kunstminnende secretaris van haar echtgenoot inschakelde voor de Oranjezaal in haar nieuwe zomerpaleis. In samenwerking met Jacob van Campen ontwierp Huygens een ‘klassiek’ decoratieprogramma dat een eerbetoon was aan de heldendaden van ‘stedendwinger’ Frederik Hendrik en de cruciale rol van het Huis Oranje-Nassau bij de redding van het vaderland. Onder de schilders die Huygens voorstelde, waren grootheden als Jacob Jordaens, Gerrit van Honthorst, Salomon de Bray en Caesar van Everdingen. Hun schilderijen op felkleurige prints in een replica, is dat mooi? Nou nee, dat is geen kunst, maar entertainment. Maar ach, het geeft niet, deze expositie is vooral een mooi eerbetoon aan vader en zoon Huygens.
De tentoonstelling Constantijn en Christiaan Huygens – Een Gouden Erfenis in de Grote Kerk in Den Haag duurt van 25 april t/m 28 augustus. Voor meer informatie: www.huygenstentoonstelling.nl
Ook verschenen in de kranten van De Persdienst
