Schotland, Caledonian Forest, februari 2017. ©Jeroen Toirkens, Courtesy Kahmann Gallery
Begin maart opent – als alles meezit – 'Borealis' in het Fotomuseum Den Haag. Fotograaf Jeroen Toirkens en journalist Jelle Brandt Corstius bezochten de afgelopen vier jaar acht maal bossen in het hoge noorden: in Canada, Alaska, Rusland, Zweden, Noorwegen en Schotland. Dat resulteerde in de – prachtige - tentoonstelling: 'Borealis – Life in the Woods'.
Door: Lucie Th. Vermij
'We doen gewoon een perspreview en tot het museum weer open gaat kunnen geïnteresseerden alvast een film en audiotour bekijken', zegt de persvoorlichter. Filmpje en korte audiotour zijn te vinden in de app van Fotomuseum Den Haag. Het prachtige boek is ook klaar.
De oerbossen rond en boven de noordpoolcirkel vormen het grootste bosgebied ter wereld: ruim dertig procent van alle bomen staat in de boreale zone – meer dan in de tropische regenwouden van Zuid-Amerika. Het woord boreaal is een beetje beladen sinds Thierry Baudet het in de mond nam, maar het betekent gewoon 'noordelijk'. De Amerikanen en Canadezen noemen het 'The Great Northern Forest', de Russen de 'taiga'. Deze bomen zijn essentieel voor het behoud van de ecologische balans op aarde, maar worden van allerlei kanten bedreigd: commerciële houtkap, kwetsbare nieuwe aanplant, woekerende bosbranden.
Fotograaf Jeroen Toirkens (1971) maakt vooral sociaal-documentaire fotografie en ‘slow-journalistiek’. Jelle Brandt Corstius (1978) is journalist, televisiemaker en Ruslandkenner. Ze werkten al samen voor het project 'Nomadslife', waarbij ze de laatst levende nomaden op het noordelijk halfrond in beeld brachten. Hun boek Nomad (2011) won de prestigieuze Canon-prijs.
Toirkens en Brandt Corstius gingen voor 'Borealis' op zoek naar de mensen die in deze bossen wonen en werken. Zij ontmoetten houthakkers, onderzoekers, brandweerlieden, mariniers, jagers. De foto’s laten het allemaal zien: de kap, de distributie, vrachtwagens, hutten en eenzaamheid. Vergezichten en bosbranden. Trainingskampen van mariniers, de weersomstandigheden, de ondergroei en natuurlijk: majestueuze bomen. Het is een lust voor het oog.
Rusland, Boerjetië, augustus 2019, schade van een bosbrand in Siberië, ©Jeroen Toirkens, Courtesy Kahmann Gallery
Het reizen startte in 2016 in Noorwegen waar Toirkens en Brandt Corstius Nyrus in de Pasvik-vallei bezoeken. Dit is een dorp op de grens met Rusland, waar alleen een politiebureau en wat houten hutten staan. De grens is de rivier. Aan de Noorse kant ligt een strak geschoren gazon om de grens te markeren. Houthakkers voorzien hier al vele decennia de hele vallei van hout.
In september 2016 vertrokken ze naar het Japanse eiland Hokkaido, waar ze kennis maakten met wetenschappers die onderzoek doen om de bossen voor de toekomst te behouden. In het Tomakomai Expertimental Forest wordt de grond al zeven jaar kunstmatig met vier graden verwarmd om te zien wat de opwarming van de aarde doet met het bos. De gevolgen zijn ingrijpend: In het zuidelijke Teshio-bos rukken nieuwe planten op en jonge dennen worden verdrongen door een dwergbamboe die op sommige stukken al 80 procent van de vegetatie inneemt.
In februari 2017 ontmoette het duo in Schotland de mensen van de Stichting Trees for Life, die zich inzet om het Caledonian Forest weer tot leven te brengen. Ooit stonden de Schotse rotsachtige landschappen vol met pijnbomen, maar die zijn door de eeuwen heen gekapt voor de bouw van huizen en schepen. Nu is er nog slechts hier en daar een enkele vorstelijke oude granny pine te zien.
Canada, Broadback Valley, januari 2018, ©Jeroen Toirkens, Courtesy Kahmann Gallery
In januari 2018 reisden ze in Canada mee op de sneeuwscooters van de Canadese bevolkingsgroep de Cree: 160 km door het oerbos bij een temperatuur van meer dan 40 graden onder nul. Het was zo koud dat filmrollen wisselen nog nauwelijks lukte en Toirkens bevriezingsverschijnselen aan zijn gezicht kreeg. Brandt Corstius raakte het gevoel in zijn vingers kwijt en heeft sindsdien een verdoofde pink.
Twee keer gingen ze naar Rusland. In maart 2018 naar Berdisjicha, waar ze kennis maakten met Gennady Tugushin, een gepensioneerde houthakker die als bewaker bij een bosbouwbedrijf zijn pensioentje aanvult. In zijn slaapkamer heeft hij bosbehang. In augustus 2019 ging het naar Boerjatië in Siberië, waar ze getuige waren van de steeds heviger wordende bosbranden. De bosbranden zijn daar op zich een normaal verschijnsel, maar de branden worden steeds groter en heviger. Gebieden van twee keer Nederland branden af - Toinkens en Brandt Corstius zien hoe met een vliegtuigje een team van zeven mannen wordt gedropt om de vuurzee te bestrijden.
Rusland, maart 2018, Gennady Tugushin © Jeroen Toirkens - Courtesy Kahmann Gallery
In februari 2019 reisden ze af naar Noorwegen in de buurt van Harstad, waar honderden Nederlandse, Duitse en Belgische mariniers intensieve trainingen volgen. Zelf leren Toirkens en Brandt Corstius daar ook hoe je het bos ten volle kunt benutten. Het is ruig-ruiger-ruigst.
Bomen kunnen beschutting bieden, met sparrentakken worden overkappingen gemakt en sprokkelhout wordt vuur – om te koken, water te zuiveren en het lichaam warm te houden.
De laatste reis - september 2019 - voerde hen naar Alaska, waar zij in een hut aan Bird Lake, ieder voor zich en samen terugblikken op al hun avonturen. De hut is alleen per vliegtuig bereikbaar, er zijn geen wegen of paden in het bos, noch bereik voor telefoons. Het is begin van de herfst, we zien de kleurschakeringen van de Indian Summer.
Jelle Brandt Corstius (links) en Jeroen Toirkens, Alaska, september 2019,© Jeroen Toirkens, courtesy Kahmann Gallery
Elke reportage heeft een totaal eigen sfeer. Zeer de moeite waard is ook dat Toirkens op elke plek een Boom-van-de-Dag fotografeerde. Allemaal indrukwekkend maar mijn favoriete foto's zijn de granny pines uit Schotland.
Alle lof voor het project. Dat allemaal aan te gaan: donateurs en partners te zoeken, publicaties, onder meer in Trouw en nu dan deze grote tentoonstelling. Het wordt straks een feest door het museum te lopen en de werken meer dan manshoog gepresenteerd te zien. De perspreview was alvast een puur geluksmoment.
De tentoonstelling 'Borealis – Life in the Woods' is (hopelijk) te zien van 2 maart tot 13 juni 2021 in het Fotomuseum Den Haag. Zie nu al de app van Fotomuseum Den Haag (op uw mobiel te downloaden via uw appstore]
Adres: Stadhouderslaan 43, 2517 HV Den Haag
Website: http://www.fotomuseumdenhaag.nl
Catalogus: Jelle Brandt Corstius en Jeroen Toirkens, Borealis – Trees and People of the Northern Forest, uitgeverij Lannoo, €55,-
