Albrecht Dürer, De Rhinoceros, houtsnede, 1515
Neushoorn Clara reisde in 1741 op driejarige leeftijd uit India naar Amsterdam. Douwe Mout van der Meer, kapitein ter zee en virtuoos in pr en marketing, was eigenaar geworden omdat hij brood in haar zag. Aangeprezen met reclameprenten en penningen, toerde hij met Clara op een kar door Europa langs markten, kermissen, carnavalsfeesten en vorstelijke hoven. Tenslotte 3000 kilo zwaar trok ze overal enorm veel bekijks, alleen al de veertien emmers water die ze dagelijks dronk zorgden voor sensatie. Tot haar dood in 1758 in Londen bleef ze de beroemdste neushoorn die tot dan voet op Europese bodem had gezet. Het aanzien van de neushoorn die Albrecht Dürer in 1515 had vereeuwigd met alleen een schetsje van een Duitse handelaar in Lissabon bij de hand, bleek tot verwondering van de tijdgenoten niet te kloppen met de werkelijkheid. De neushoorn van Dürer had een huid van dikke schalen en op de kop een tweede hoorn. Een expositie in het Rijksmuseum laat zien hoe nieuwe kennis het beeld over neushoorns veranderde. Wetenschappers en kunstenaars werkten daarbij eendrachtig samen.
Venetiaanse schilder, eerder toegeschreven aan Pietro Longhi. De neushoorn (Clara in omheining, met kar), 1751, Gallerie d'Italia, Palazzo Leonari Montanari
Er zijn zestig schilderijen, tekeningen, penningen, beelden, boeken, klokken en een bokaal bijeengebracht, met als eyecatcher het monumentale portret dat Jean-Baptiste Oudry in 1749 van Clara maakte.
Jean-Baptiste Oudry, Neushoorn, 1749, Staatsliches Museum Schwerin
Illustratief voor hoe ook handwerkslieden in de ban van Clara raakten: de klok met neushoorn als drager van J.J. en F. Viger uit 1755, afkomstig uit de Parnassia-collectie. Wie op zolder zo'n klok tegenkomt: vlug naar Tussen Kunst en Kitsch. Gijs van der Ham, oud-conservator van het Rijksmuseum en samensteller van de expositie, schreef het boek dat bij de expositie is verschenen, rijk gevuld met anekdotes, leest als een trein. Clara leefde een leven zonder soortgenoten, haar transporteren uit India werd volstrekt normaal gevonden. Had Clara het naar haar zin? In elk geval zichtbaar als ze natuurlijk gedrag kon vertonen, bijvoorbeeld de enkele keer als ze zwemmend een rivier over moest steken.
Saint-Germain J.J. en F. Vliger, Klok met neushoorn als drager, 1755, Parnassia Collectie
De expositie 'Clara de neushoorn' in het Rijksuseum duurt tot en met 15 januari. Voor meer informatie: http://www.rijksmuseum.nl
