Door Jessica Smeenk
In zijn tijd was David Bailly een beroemd portretkunstenaar. Ook maakte hij een van de belangrijkste schilderijen over vergankelijkheid: Vanitasstilleven met portret van een jonge schilder (1651). Sinds 1967 is dit schilderij in het bezit van Museum De Lakenhal. Dit werk is de vaakst aangevraagde bruikleen, vertelt de woordvoerster van het museum. “Meer dan Rembrandts.”
Het schilderij is een bijzondere combinatie van portret en tal van symbolen van de eindigheid van het leven en van aardse zaken. Zeepbellen, kaarsen, schedels: allerlei symbolen op het topstuk laten zien dat de Hollandse meester zich zo’n 400 jaar geleden veel bezighield met tijd en de dood. Overigens is niet duidelijk of de geportretteerde schilder Bailly zelf is.
Het vanitasstilleven is het middelpunt van de tentoonstelling. De bezoeker wordt hiernaartoe geleid via kunstwerken die een beeld geven van het verhaal van Bailly’s leven in de universiteitsstad Leiden. Zo hangt er een door hem gemaakt portret van een Poolse prins die aan de Leidse universiteit studeerde. Verder is portretkunst van Bailly en anderen te zien. En ook zijn er werken van andere kunstenaars te zien over ijdelheid.
IJdelheid heeft in dit verband trouwens een andere betekenis dan nu. Vanitas betekent ook “vergankelijkheid” en vooral in die betekenis is het een motief geworden in de westerse kunst. Alles waar mensen zo hard mee bezig zijn - geld, aanzien, macht - is in deze zin “eindig, leeg, onbetekenend”. Hét symbool van vanitas is het doodshoofd.
Veel was niet bekend over Bailly, maar uitgebreid onderzoek van het Leidse museum in samenwerking met experts van de Universiteit van Leiden en het Rijksmuseum leidde de afgelopen jaren tot nieuwe ontdekkingen over zijn oeuvre en leven.
Tijdens het onderzoek kwamen bovendien nieuwe lagen van het vanitasstilleven tevoorschijn. Onderzoekers ontdekten verschillende overgeschilderde portretten en allerlei verschoven voorwerpen op het schilderij. Ook zijn tijdens het onderzoek nieuwe werken aan Bailly toegeschreven. Zo bleken in twee Gelderse kastelen vier indrukwekkende portretten te hangen van de kunstenaar: van een Leidse hoogleraar, zijn vrouw en hun dochter en schoonzoon. Ook zijn van Bailly’s hand meerdere zelfportretten bij elkaar gebracht.
Er is een audiotour voor de expositie en ook via de app van het museum kun je meer te weten komen over de geëxposeerde kunstwerken.
En voor wie nog meer wil weten: uitgeverij Waanders heeft een boek over de schilder uitgegeven: David Bailly – Tijd, dood en ijdelheid.
Zie ook: https://www.lakenhal.nl
