Interneringskamp aan de Vinkenkrocht in Bergen, foto Museum Het Sterkenhuis
* Het is vooral een vergeten episode, maar tijdens de Eerste Wereldoorlog kreeg zelfs het Noordhollandse Bergen met de Eerste Wereldoorlog te maken: in het dorp waren twee interneringskampen. Het neutrale Nederland werd tussen 1914 en 1918 overspoeld door naar schatting 1,3 miljoen vluchtelingen, krijgsgevangenen en deserteurs. Op grond van het internationale landonzijdigheidsverdrag moesten militairen van vreemde mogendheden op ons grondgebied worden geïnterneerd. Om spanningen te voorkomen werden Belgen, Britten en Duitsers – de grootste aantallen – apart ondergebracht, bewaakt door Nederlandse dienstplichtigen.
Op de Vinkenkrocht aan de Breelaan in Bergen was vanaf januari 1915 een ‘Duitsch’ kamp voor militaire vluchtelingen, tegenover het Russisch monument in het dorp kwam er na drie jaar een apart kamp voor de aangezwollen stroom deserteurs bij.
Het historische museum Het Sterkenhuis, sfeervolle kleine dependance van Museum Kranenburgh tegenover de Ruïnekerk, vertelt het verhaal van deze ingrijpende episode op de expositie ‘De Groote Oorlog en het kleine dorp’. De geïnterneerden werden te werk gesteld bij boeren in de omgeving en konden lessen tekenen en handvaardigheid volgen. Op de tentoonstelling zijn onder meer houten dienbladen en versierde doosjes die ze maakten te zien. Foto’s geven een beeld van het kampleven.
Dat was overigens bepaald geen vakantie-oord, beschreef Evelyn de Roodt al in haar boek ‘Oorlogsgasten. Vluchtelingen en krijgsgevangenen in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog’ (Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 2000). De sanitaire voorzieningen waren slecht, luizen en ratten hadden vrij spel en gebrek aan privacy en verveling veroorzaakten torenhoge spanningen. Het kamp voor de deserteurs stond wegens gebrek aan comfort en hygiëne zelfs bekend als ‘De hel van Bergen’.
Burgemeestersvrouw Marie van Reenen-Völter deed wat ze kon en organiseerde steuncomités die zich bezighielden met de distributie van levensmiddelen en brandstof aan de ‘behoeftigen’. Aan haar dankt Bergen aan Zee het vredeskerkje dat in 1918 werd geopend. Het Sterkenhuis haalt bovendien de herinnering op aan de beschieting voor de kust van een Duits konvooi door Engelse torpedobootjagers in de zomer van 1917. De granaten reikten zelfs tot in de bebouwde kom. Nederlandse reddingssloepen schoten de bemanning van de Lavinia en Renate Leonhardt te hulp. Drie bemanningsleden verloren het leven, voor de overige Duitse zeelieden kwam de hulp op tijd. Volgens officiële cijfers bevonden zich tussen 1914 en 1918 1461 Duitse militairen op Nederlands grondgebied, waaronder 68 officieren.
De expositie ‘De Groote Oorlog en het kleine dorp’ in Museum Het Sterkenhuis (Oude Prinsweg 21, Bergen NH) duurt van 17 mei t/m 30 november. Voor meer informatie: www.museumhetsterkenhuis.nl en www.kranenburgh.nl.
De sloep van de Pettense reddingsbrigade op weg naar de Renate Leonhardt, kopie van een ansichtkaart, fotograaf onbekend. Foto: Museum Het Sterkenhuis
