Les Jardins d'Étrétat met uitzicht op Jardin Impression, foto website
Ergens halverwege de Normandische kust met zijn prachtige witte kliffen, de Côte d'Albâtre, bevindt zich een bijzonder opzienbarende tuin: Les Jardins d’ Étrétat, de Tuinen van Étrétat, ontworpen door de Russische landschapsarchitect Alexandre Grivko. De tuinen zijn zowel een futuristisch park als een openluchtmuseum voor hedendaagse kunst.
Door Lucie Th. Vermij
De Tuinen van Étrétat zijn in 2017 geopend, maar de hoge botanische bomen verraden een lange geschiedenis. Die voert terug naar begin 20e eeuw met de Franse actrice Madame Thébault die de villa met park kocht en Villa Roxelane noemde, naar een van haar rollen van de legendarische echtgenote van sultan Suleiman de Grote. Madame Thébault was bevriend met de schilder Claude Monet, die daardoor vaak in Étrétat aan zijn schilderijen werkte. Geïnspireerd door zijn werk besloot Madame Thébault een tuin aan te leggen die zijn werk zou weerspiegelen. De tuin en zijn iconische uitzicht op het Kanaal en de kliffen inspireerde naast Monet vele andere schilders.
Een eeuw later was de tuin volstrekt verwaarloosd. De beroemde Russische landschapsarchitect Alexandre Grivko raakte erdoor gefascineerd en besloot ze te gaan restaureren. Grivko is mede-oprichter en art director van het internationale bureau ‘Il Nature’, met vestigingen in Parijs en Londen. Hij combineert klassieke stijlen met trends en ideeën in de hedendaagse architectuur. Zijn passie ligt in het creëren van experimentele openbare tuinen waarbij hij innovatieve plantverzorgingstechnologieën uittest. Hij experimenteert veel met planten snoeien tot grootse composities.
Tuin Jardin La Manche, foto website
Voor de Jardins d’Étrétat werkte hij met een team eveneens Russische tuinarchitecten. Het kostte hen twee jaar om het land in bezit te krijgen en om van de gemeente Étrétat 3000 extra vierkante meters te krijgen. En toen nog eens twee jaar om de tuin aan te leggen: honderden meters lage wallen en 2 kilometer gravel-paden. Bouwen, planten en snoeien. Ze maakten dankbaar gebruik van processen die ooit de koninklijke hofhovenier André Le Nôtre toepaste bij het creëren van de Tuinen van Versailles, die om dat park snel uit de grond te kunnen stampen gekozen had voor een beperkt aantal plantensoorten. Nu ligt hier in Étrétat een uniek ontwerp, dat eruit ziet alsof het al decennia oud is. De composities van opmerkelijk gesnoeide planten weerspiegelen de Normandische landschappen. Bedden met planten met allerlei ronde vormen roepen associaties op met de golven van het Engelse Kanaal, oesterkwekerijen, kliffen en bogen.
En in de tuinen staat moderne kunst tentoongesteld, waardoor er een prachtig samenspel van landschap, hedendaagse kunst, architectuur ontstaat. Het doel van de ontwerpers was een sociale, natuurlijke en artistieke omgeving te ontwikkelen, die bijdraagt tot creativiteit, tot bescherming van het historisch en cultureel erfgoed en tot versterking van ethische waarden.
Zelf heb ik er vooral verrukt gedwaald. Pas achteraf heb ik mij verdiept in het verhaal, het idee en de opbouw. Want het park blijkt uit zeven verschillende tuinen te bestaan met elk een eigen sfeer.
De eerste heet de Jardin Avatar. Avatar was de Sanskriettitel van de bewaker van het universum en deze tuin is dan ook de toegangspoort naar het magische rijk van het surrealisme. Hier maken zelfs bomen muziek. De wonderlijk gesnoeide planten nodigen de bezoeker uit om in een sprookje te stappen. Hier staat de kunstinstallatie van het Londense kunstenaarscollectief Greyworld genaamd ‘Clockwork Forest’. Wie de sleutel omdraait hoort een uurwerkmelodie die een extra geluidslaag tot leven brengt die verder organisch in de natuurlijke omgeving aanwezig is. Een beetje als een speeldoos.
Drops of Rain Samuel Salcedo, foto website
De tweede tuin heet de Jardin Émotions en is gemodelleerd naar de eerste Franse oesterkwekerij die aan de voet van de kliffen van Étretat lag, gesticht door koningin Marie Antoinette. De kwekerij wordt verbeeld door ronde rijen buxusstruiken die schelpen van weekdieren voorstellen. In deze tuin ligt de kunstinstallatie ‘Drops of Rain’ (‘Gouttes de Plui’ in het Frans) van de Spaanse kunstenaar Samuel Salcedo: zeven grote gezichten (gemaakt van een mengsel van polyesterhars en aluminiumpoeder) die verschillende menselijke emoties uitbeelden.
Clockwork Forest, foto website
De derde tuin, de Jardin Impressions, opent een panorama naar het Kanaal en de kliffen van Étretat, die in het verleden behalve Monet zoveel schilders hebben geïnspireerd: Jean-Baptiste-Camille Corot, Eugène Delacroix, Édouard Manet en Vasily Polenov. Jardin d’Aval is geïnspireerd op het verhaal van Alice in Wonderland. Deze is een rustpunt voor de bezoekers. Er staat een gigantische houten tafel met twee banken van de Duitse kunstenaar Thomas Rösler. Hier vind je rijke collectie orchideeën, wier bloemen de surrealistische sfeer van de tuin versterken met hun ongebruikelijke kleuren en vormen. De orchideeën zijn ter nagedachtenis aan Madame Thébault. In de archieven die bij de aankoop van het huis kwamen, werd haar orchideeëncollectie beschreven in de papieren van haar tuinman, Auguste Lecanu. De Jardin Zen vervolgens, met witte rododendrons, staat voor een harmonieus samenleven van mens en natuur. Een loopbrug met houten vlonders leidt de bezoekers langs een hoge richel van bamboe. Een installatie van de Russische kunstenaar Sergey Katran bevat een reeks terracotta sculpturen in de vorm van de geluidsgolven van het woord 'kunst', uitgesproken in verschillende talen.
Tuin Jardin La Manche, foto website
De Jardin La Manche in het centrum van het park bestaat uit doolhoven van grootschalige gesnoeide planten, die doen denken aan de onrustige golven van de oceaan. De zilverachtige kleur van de bladeren in de plantencomposities roept associaties op met het schuim op de toppen van de golven die tijdens stormen tegen de kliffen van Étretat slaan. De laatste tuin, de Jardin d' Amont, ligt op de top van Amont-klif, met uitzicht op alle vorige tuinen en het betoverende landschap van Étretat. De planten veranderen in kliffen en gaan op in de lijn van de horizon. Ze imiteren de rotsachtige lagen van de witte kliffen van de Normandische kust. Hier is het ‘Tree Huggen’-project van Agnieszka Gradzik en Wiktor Szostalo, een illustratie van ‘100 manieren om een boom te knuffelen zonder er dom uit te zien’. De sculpturen van ’rieten mensen’ die bomen omhelzen zijn gemaakt van gevallen boomtakken en houtafval. Na een presentatie van deze beelden bij de VN-Wereldklimaattop kreeg het project een serieuze ecologische ondertoon.
Tuin Jardin d'Aval met banken Thomas Rösler, foto website
‘Jardin bizarre’ heet het boek over deze tuinen. Zelf zou ik eerder de nadruk leggen op de geestkracht, de verbeeldingskracht, de originaliteit en de spiritualiteit van deze tuinen. Het is geheel verdiend dat ze de European Garden Award in de categorie ‘Beste verbetering van een historische tuin’ wonnen en dat ze het label ‘Remarkable Garden’ hebben.
Adres:
Les Jardins d’Étrétat (de Tuinen van Étrétat) ,
Avenue Damilaville,
FR-76790 Étrétat.
Website: https://etretatgarden.fr/
Boek: Marc Dumas, Jardin Bizarre, ISBN 978-2956744702
