Adriaen Thomasz Key (1533-1584), Portret van Willem !, prins van Oranje, c. 1579, 2017 restauratie voltooid
*De collectie van het Mauritshuis omvat meesterwerken van grote namen als Rembrandt, Vermeer, Paulus Potter, Pieter de Hooch en Frans Hals. Bijna niet te geloven: nog tot 1950 hingen die in zalen verwarmd met kolenkachels. Restauraties beperkten zich tot eens in de zoveel tijd een paar maanden een grondige schoonmaakbeurt. Na het publieke succes van de openbare restauratie van twee Vermeers in 1994 kwam er in 1995 een eigen restauratie-atelier op de zolderverdieping en werd besloten dat restauraties altijd vast onderdeel van publieksbegeleiding zouden zijn. Na een jaar vertraging door corona viert het museum die kwart eeuw de komende maanden met de expositie ‘Facelifts & Makeovers’. Van Willem van Oranje tot Diana en haar nimfen kozen conservator Quentin Buvelot en restaurator Sabrina Meloni twintig werken die virtuoos veelzijdig vakmanschap illustreren.
Anoniem, Portret van een man met Samson-medaille, c. 1515-1530, 2017-2018 gerestaureerd
Het team restauratoren van het Mauritshuis – naast Meloni ook Abbi Vandivere en Carol Pottasch en in de loop der jaren een internationale groep stagiaires – krijgt zo nodig bijstand van specialisten uit verschillende vakgebieden. Buvelot en Meloni benadrukken dat materiaal-technisch onderzoek steeds vaker deel is gaan uitmaken van bredere onderzoeksprojecten met andere instellingen en onderzoekers in binnen- en buitenland. Om het werk van oude meesters te ontsluieren heeft het onderzoek onder meer vaart en diepgang gekregen door 3D scanning microscopen die extreem hoge resolutie-opnamen van verfoppervlak kunnen maken. Dendrochronologie-specialisten dateren de planken van een houten paneel. Het verwijderen van oude vernislagen en latere toevoegingen kan langdurige monnikenarbeid met zich meebrengen, zoals Abbi Vandivere ervaarde bij het portret van een man met Samson-medaille van een anonieme Vlaamse schilder uit ca. 1515-1530. Een staaltje knap vakmanschap: uiteindelijk lukte het haar met een speciale gel ook de originele groene verf van de achtergrond bloot te leggen.
Uit onderzoek in 1999 van gebruikte pigmenten tijdens de restauratie van Vermeers ‘Diana en haar nimfen’ bleek dat de wolkenlucht in 1653-54 niet door Vermeer zelf was geschilderd. Breinbreker: laten zitten of verwijderen? De keus voor aan het zicht onttrekken met alleen een dunne verflaag - restauraties moeten altijd reversibel zijn omdat komende generaties andere opvattingen kunnen koesteren – bleek de juiste. De voorstelling heeft aan intimiteit gewonnen, de lichtval is mooier, volgens Vermeer-kenners heeft de ingreep de oorspronkelijke bedoeling van de kunstenaar zichtbaar gemaakt. Nog zo’n lastige breinbreker: het linkerpaneel van het Mauritshuis-portret van Willem van Oranje van Adriaen Key uit ca 1579 raakte ooit aangetast door houtworm en was vervangen door een strook waardoor de prins zijn rechterschouder verloor. Carol Pottasch realiseerde een virtuoos meesterstukje: ze reconstrueerde de schouder van de Vader des Vaderlands aan de hand van twee vergelijkbare portretten die Key maakte.
Johannes Vermeer, Diana en haar nimfen, c 1653-54, 1999-2000 gerestaureerd
Bij ‘Een binnenplaats met een rokende man en een drinkende vrouw’ van Pieter de Hooch uit circa 1658 mogen we meedenken. Onderzoek leverde op dat De Hooch in het midden een drinkende soldaat schilderde die om onnaspeurlijke redenen is verdwenen. In elk geval lang geleden. Op een versie in Washington staat hij nog wel en is de bedoeling van de kunstenaar helder: de soldaat lacht en speelt een drinkspel met de vrouw, die in het Mauritshuis toont nu een vreedzaam paar, aan de rechterkant een klein meisje. Reconstrueren of zo laten? Museumkijker koos voor reconstructie, ook een schilder mag nooit worden gecensureerd. Sterkte voor de restaurator!
Pieter de Hooch, Een binnenplaats met een rokende man en een drinkende vrouw, c 1658-1660, in restauratie, gestart 2020
De expositie 'Facelifts & Makeovers' in het Mauritshuis duurt tot en met 9 januari. Voor meer informatie: http://www.mauritshuis.nl
