Ferdinand Erfmann,Invitatie, 1964, Kunstuitleen Rotterdam
*Museumkijker hoorde een bezoeker van de expositie ‘Ferdinand Erfmann. Nederlands beste naïef‘ in Museum More in Gorssel tegen zijn gezelschap zeggen: ‘Gezichten waren niet zijn ding hè.’ Eén blik op de in totaal tachtig schilderijen die artistiek directeur Ype Koopmans over twee zalen op de bovenverdieping verdeelde, is genoeg om die observatie te onderschrijven. De variétéartiesten, travestieten, prostituées, acrobaten en volumineuze badende of fietsende vrouwen met kind achterop die Ferdinand Erfmann (1901-1968) verbeeldde hebben allemaal uitdrukkingsloze gezichten. De wereld die Erfmann schiep, is een troosteloos universum vol eenzame individuen. Zijn expressieve subtiele kleurgebruik biedt hoogstens enige esthetische troost, na twee zalen soortgelijke Erfmanns zal alleen een heuse Sombermans niet verlangen naar de gezelligheid en voortreffelijke appeltaart van het museumcafé.
Ferdinand Erfmann, Badschone, 1961,Kunstuitleen Rotterdam
In de voortreffelijke monografie van Feico Hoekstra – met een levendig beeld van de ‘mainstream’ in de Nederlandse kunstwereld van die dagen - wordt Erfmann geschetst als een excentrieke narcistische persoonlijkheid met een drang tot travestie die zich structureel onbegrepen voelde, ook al kreeg hij op zeker moment zelfs waardering van Stedelijk Museum-directeur Willem Sandberg. Illustratief is het filmfragment dat op de expositie. In een interview met Almar Tjepkema voor het programma Open Oog van de Nederlandse Televisie Stichting noemde Erfmann zichzelf in 1968 als kunstenaar ‘een aparte figuur’, ‘heel figuratief’, maar ‘ook weer apart’, ‘uitzonderlijk’ en ‘eenmalig’: ‘Mijn schilderen is eigenlijk een vlucht uit de realiteit (….), de gruwelijke realiteit van het leven.’
De expositie werd aangevuld met foto’s en bronnenmateriaal over ‘Erfmann privé’ dat wordt bewaard door de RKD, het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis in Den Haag. Daarbij ook de ongedateerde notitie die Erfmann maakte op een bloknoot van N.V.N. Jacobs, sedert 1898 ijzerhandel te Amsterdam. Bij een lijstje met zeven vrouwennamen (vier met drie sterren, drie met twee) tekende Erfmann aan: ‘Een dezer schoonsten had ik moeten ten huwelijk vragen!!! Jammer, eeuwig jammer dat ik dat niet heb gedaan want dan had ik meer geluk in mijn leven gehad dan ik nu gehad heb! Een mensch betreurt alles te laat!’ Of hij eenzaam was, vroeg Tjepkema in 1968 recht op de man af. ‘Ja, zeer eenzaam’, antwoordde Erfmann. Hij verdronk kort na het interview tijdens een vakantie op Sardinië. Misschien was het zelfmoord. Hoekstra tot slot: ‘Zijn verdrinkingsdood in de Middellandse Zee op 28 juli 1968 bleef een raadsel, net als zijn schilderkunst.’
De expositie ‘Ferdinand Erfmann. Nederlands beste naïef’ in Museum More in Gorssel duurt tot en met 29 mei. De monografie van Feico Hoekstra verscheen bij Uitgeverij WBooks. Voor meer informatie: http://www.museummore.nl
Ferdinand Erfmann poseert, waarschijnlijk rond 1940, foto Museum More
