Gert Jan Kocken, Depictions of Munich 1933-1945, 2014, detail: een foto van een aquarel van Hitler, München 1914. Foto: Museum de Fundatie Zwolle
* In het Army Center of Military History in Washington worden vier zielloze aquarellen van Hitler bewaard, waaronder die van de ‘Alter Hof’ in München uit 1914. Een rechter heeft bepaald dat ze de archieven nooit mogen verlaten. Gerrit Jan Kocken fotografeerde ze in 2005, in Museum de Fundatie in Zwolle zijn ze nu te zien op de expositie ‘Meer Macht’ in een zaal waar ook de kaart van het zwaar gehavende München hangt die Kocken voor de expositie maakte. Hebben kunstenaars macht? Hebben de idealen van kunstenaars maatschappelijke invloed of de tolereert de wereld ze alleen omdat er geen praktische consequenties uit hoeven voort te komen?
Om die vragen te onderzoeken, koos samensteller Hans den Hartog Jager, kunstcriticus en schrijver, een prikkelende mix kunstenaars: van Steve McQueen tot Ai Weiwei, van Joseph Beuys tot Anselm Kiefer en van Hans van Houwelingen tot Roy Villevoye, worden bezoekers met een veelheid aan beelden geconfronteerd. Wat gaan we, terug in het ‘echte’ leven, doen met de heel verschillende emoties die deze kunst opwekt?
Den Hartog Jager in ‘Het streven’, het boek dat bij de expositie verscheen: ‘Hoe schadelijk is het bijvoorbeeld om Hitlers aquarellen tegenwoordig nog te bekijken? Kan je aan deze werken zien wat voor geest er in hem huisde? Is kunst sowieso een adequate verbeelding van de geest van de maker? Dit is het intrigerende aan Kockens foto’s: op het eerste gezicht zien we matige, clichéachtige kunstwerken, maar ze vertegenwoordigen toch ‘het grootste kwaad van de twintigste eeuw’ – of niet?’
Elders op de expositie beklemt ‘The Clearing’ van Roy Villevoye uit 2010, een wassen beelden-installatie van een blanke en zwarte man, dood op de grond op een paar meter van elkaar. Wat is er gebeurd? We krijgen geen antwoord. In ‘Static’, een film van Steve McQueen uit 2009, vliegt een helikopter rond het Vrijheidsbeeld in New York. Het beeld is onrustig, het geluid van de helikopter soms al te intens. Maar het weidse uitzicht van ‘Static’ voelt vooral als een boodschap van vrijheid en eigen verantwoordelijkheid: ‘Meer Macht’ om veranderingen te bewerkstelligen wens je natuurlijk kunstenaars toe, maar ook jezelf.
De expositie ‘Meer macht’ in Museum De Fundatie is Zwolle duurt tot en met 17 augustus. Voor meer informatie: www.museumdefundatie.nl.
Roy Villevoye, The Clearing, 2010. Foto: Museum de Fundatie in Zwolle
