Garry Winogrand, John F. Kennedy op de Democratische Conventie, begin jaren zestig, c The Estate of Garry Winogrand
Door Martin Adrichem en Antje von Graevenitz, gastredacteuren Museumkijker
* Parijse fotografen zoals Brassaï of Robert Doisneau kregen het straatmilieu of het uitgaansleven in bars ook voor de lens, maar hun resultaten verbleken bij die van de Amerikaan Garry Winogrand (1928-1984). Het verschil ligt niet zozeer in de periode waarin ze werkten - de jaren dertig en de naoorlogse tijd in Frankrijk, met uitbundigheid of zachtaardige toenaderingen zoals Doisneau’s beroemde 'kus op straat' - maar in het moment suprème waarop Winogrand zijn camera richtte en op de knop drukte: het moment waarop mensen hun vitaalste uitingen lieten zien, onvervalst en niet geposeerd.
Neem nou die 'kus': alle andere mensen eromheen lijken ongeïnteresseerd, gaan hun eigen weg, net decor. Bij Winogrand lijken de mensen op zijn foto’s net geëlektriseerd, niemand is gedegradeerd. De jaren 50/60 in New York - en kort daarna ook in steden als San Francisco - laten het leven in volle vitaliteit zien, Kennedy bijvoorbeeld omringd door enthousiaste zwarte fans. Iedereen straalt. Het leven zelf dringt zich op als belangrijkste betekenis, alle nieuwsgierigheid, lust en genoegens. Er zijn komische situaties, maar ook 'gewone' relaties, die zich voordoen als het mooiste dat een mens kan overkomen. De wereld van Winogrand is steeds positief getint. Het licht doet op de zwart-wit foto’s steeds mee, het lijkt op de straten van New York zelf van vreugde te huppelen. Diane Arbus prees hem dan ook als bijna 'instinctief', 'so totally without malice', omdat hij zo puur te werk ging. Toch deed hij het met een statement: „The world is n’t tidy, it’s a mess. I don’t try to make it neat.“
Garry Winogrand, Metropolitan Opera New Yprk, rond 1951, c The Estate of Garry Winogrand courtesy Fraenkel Gallery San Francisco
Techniek vond hij té 'easy’, hij maakte gewoon heel veel opnames en selecteerde de sterkste momenten. Maakte niet uit of er iets in een hoekje onscherp was, als alle mensen erop maar het bindende van hun innerlijke kracht vertoonden. Hij noemde zich 'student of America’, omdat hij het leven zelf wilde documenteren en niets construeren. Maar hij was slechts gedeeltelijk in het opbouwen van series geïnteresseerd, zoals „Beautiful Women“, tegenwoordig in het Museum LACMA in Los Angeles te zien en niet in Parijs. Maar nooit staan die erop zoals op conceptuele foto’s, in het midden van het beeld. Ze zijn te vergelijken met die van Ed van der Elsken, met diens overschuimende liefde voor de natuurlijke gratie van vrouwen op straat. Dat vrolijke tonen werd beider werkterrein.
Af en toe stijgt een foto van Winogrand boven het documentaire uit en krijgt een 'meer'-betekenis. Zoals die van een jonge vrouw die een straat oversteekt, ze kijkt naar links, waar net een auto rijdt. Naast haar laat de fotograaf nog net een verkeersteken zien dat links afslaan verbiedt. De foto werkt enigmatisch door de suspense, wat gebeurt er voor vreemds? Waar kijkt die vrouw heen?
Juist in het historisch kader van Franse straatfotografen, maakt het bijzonder interessant dat het Jeu de Paume nu ook Winogrand laat zien. Dat was kennelijk niet eenvoudig, men weet niet al te veel over hem. Tussen de foto's hangen een paar citaten en er wordt een gefilmd interview getoond. Hij liet na zijn dood 6.600 fotorollen achter, waarvan men amper titels of data weet.
Welke van deze foto’s zou Winogrand voor deze tentoonstelling uitverkoren hebben? De eerste verdieping van de Jeu de Paume toont vooral zijn gepubliceerde foto’s als freelancer van tijdschriften, die goed gedocumenteerd zijn. De tweede verdieping bevat vele foto’s uit zijn nalatenschap, die hier voor het eerst te zien zijn. Het is dan ook niet zo vreemd dat deze keuze minder sterk overkomt en aan vitaliteit van de figuren bijna mank gaat. Volgend jaar verschijnt een boek met nog veel meer werk over Winogrand, uitgegeven door Leo Rubinfien – een van zijn laatste studenten - en gastcuratoren van het MoMa in New York. Dan weten we waarom dat misschien zo is.
Expositie Garry Winogrand, Jeu de Paume, Parijs, nog tot en met 8 februari. Voor meer informatie: http://www.jeudepaume.org
Garry Winogrand, New York 1962, c The Estate of Garry Winogrand courtesy Fraenkel Gallery San Francisco
