Eigen foto op expositie
* Op een foto uit de Eerste Wereldoorlog in het Historisch Museum Haarlem staat sergeant Gaston Charles Delange (45ste Regiment, 3de Compagnie, 9de Squadron) er ontspannen bij, handen losjes om de loop van zijn geweer. Hij had ook de dorpsveldwachter kunnen zijn. In plaats daarvan sneuvelde Delange op 7 mei 1917 op 23-jarige leeftijd op de slagvelden van Chemin des Dames ten noordoosten van Parijs. Onder commando van de totaal incompetente generaal Robert Nivelle kwamen daar in drie weken zo’n 180.000 Franse soldaten om het leven. Samen met onvoorstelbaar velen – Gaston is een van de vierenhalf miljoen vermiste soldaten uit de Eerste Wereldoorlog - verdween hij naamloos in een massagraf, ook hardnekkige naspeuringen van zijn vader naar zijn resten bleven vergeefs.
Dankzij de inspanningen van zijn achterneef Alain Timmers en vrienden Eric Coolen, Bies van Ede, Jan Beenen en Henk Tijbosch treedt Gaston nu met een boek, dvd en expositie uit de anonimiteit van de eindeloze rijen namen op de dodenlijsten. Timmers vertaalde zo’n tweehonderd brieven en kaarten die Gaston tussen oktober 1914 en mei 1917 van het front stuurde, voornamelijk aan naaste familie en een peettante in Parijs.
Dat was noodgedwongen: het contact met zijn ouders en broer in Lille was vrijwel onmogelijk geworden omdat de stad op bijna twintig kilometer van het front in bezet gebied lag. In elke brief uitte hij zijn ongerustheid, op 23 november 1914 bijvoorbeeld aan zijn vriend Maurice: ‘Ik snak naar nieuws uit Lille. Al twee maanden heb ik niets van ze gehoord. Ik houd de moed er echter in.’
Gaston bleef onder de verschrikkelijkste omstandigheden aan zijn familie een bewonderenswaardige moed en veerkracht tonen. En zelfspot, blijkt uit bijvoorbeeld een fragment van 28 november 1916: ‘Mijn broek, rijglaarzen en beenwindsels zijn bedekt met een dikke laag modder en mijn gezicht heb ik al vijf dagen niet kunnen wassen met schoon water. Ja, ik ben een knappe jongen.’ En nog steeds zijn er diepe zorgen over het thuisfront: ‘In de krant las ik dat 20.000 evacuees uit de bezette gebieden zoals Lille zijn teruggekeerd uit Duitsland. Kun jij aan de namenlijsten komen en vragen of de namen van mijn ouders en mijn broertje daar tussen staan?’
Jan Beenen schreef het hoofdverhaal van het boek: zijn tekst is een meeslepend vlechtwerk van compact heldere geschiedschrijving en illustratieve citaten uit Gastons brieven en kaarten. Eric Coolen maakte de prachtige illustraties en Bies van Ede de emotionerende gedichten. Henk Tijbosch – ook verantwoordelijk voor de foto’s - zorgde als vormgever voor een uitgave als een juweel. Gaston was een man om van te houden, dankzij de Haarlemse vrienden kreeg hij een eerbetoon dat je die andere anonieme doden in massagraven ook toewenst.
De expositie ‘Gaston. Een Haarlemse zoektocht langs Chemin des Dames’ in het Historisch Museum Haarlem duurt tot 27 juli. Het gelijknamige boek kost 15 euro. Voor meer informatie: www.historischmuseumhaarlem.nl.
De familie van Gaston kreeg na de oorlog dit postume eerbetoon, eigen foto op expositie
