Henk Chabot, Brand van Rotterdam, 1940, foto auteur
Door Lucie Th. Vermij
De Rotterdamse schilder en beeldhouwer Henk Chabot heeft een eigen museum in het Museumpark in Rotterdam. Met de tentoonstelling ‘Chabot van Rotterdam’ viert het Chabot Museum dit jaar zijn 25-jarig bestaan. Een perfecte gelegenheid om zijn werk te (her)ontdekken. Want van slechts een handjevol kunstenaars uit het interbellum doet het werk er vandaag de dag nog toe. Henk Chabot (1894-1949) is één van hen.
*Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog greep diep in op het leven en werk van de expressionistische kunstenaar Henk Chabot. Vanuit zijn dijkhuis aan de Rotte beleefde hij in mei 1940 de brandende stad intensief. In de zomer 1940 schilderde hij twee enorme landschappen met dreigende rode luchten, waaronder zijn meest bekende werk 'Brand van Rotterdam'. Verder maakte hij tijdens de bezetting een indrukwekkende serie schilderijen, waarin vluchtelingen, onderduikers en gevangenen figureerden. Het zijn verpletterende werken. Duister. Zo totaal anders van kleur en energie dan wat hij eerder maakte. Begin jaren negentig kocht Christien Grootveld-Parrée, initiatiefnemer van het museum, 26 schilderijen uit de oorlogsjaren en gaf ze in bruikleen aan het museum. Nu – ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum – horen ze ook officieel bij de collectie.
Henk Chabot, Vrouwenkop, 1944, foto auteur
Henk Chabot. Zijn werk kende ik, maar zijn museum tot nu toe alleen van de buitenkant. Het is gevestigd in een van de witte Rotterdamse stadsvilla's uit de jaren dertig, recht tegenover Museum Boijmans Van Beuningen. Hoewel ik vaak Boijmans Van Beuningen en de Kunsthal in datzelfde Museumpark bezocht, in het Chabot Museum was ik nog nooit. Wonderlijk. Want ik houd van expressionistische kunst, met zijn krachtige kleurige en geladen beelden van personen en landschappen. Dat museum, wát een ontdekking.
Bij leven was Henk Chabot een beroemd Nederlands kunstenaar. Nu kennen echter niet veel mensen zijn werk – althans niet buiten Rotterdam. Ten onrechte. Zijn uitbundige landschappen, woelige baren, boeren, tuinders en hun vrouwen, kinderen en dieren, fascineren vandaag de dag niet minder dan in de jaren dat ze werden geschilderd. En dat geldt niet minder voor de doeken die hij tijdens de oorlog maakte van vluchtelingen, onderduikers en gevangenen.
Chabots werk is in de eerste plaats een verbeelding van het oer-Hollands polderlandschap. Hij had een volstrekt eigen stijl van schilderen, met bijna droge verf, die hij met paletmes weer van het doek afschraapte. Daardoor is zijn expressionistische schilderwijze heel eigen.
Hij was actief in de kunstenaarswereld, eerst lid van de Rotterdamse kunstenaarsvereniging De Branding, later van kunstenaarsvereniging R33. In het eerste Bulletin van R33 schreef hij: 'Wat willen wij? De schoonheid en gevarieerdheid, een brok idealisme, wij willen een wig in de chaos, bouwen op de puinhopen, een niet meedoen aan de vernietiging. In het schone zullen wij onze kracht vinden.'
Henk Chabot, Zomer, 1939, foto auteur
Zijn kunstenaarschap valt min of meer samen met de jaren van crisis en oorlogsdreiging in Europa. Die dreiging was voor Chabot een van de redenen om in 1933 – het jaar van Hitlers greep naar de macht – rust te zoeken in Vrouwenpolder in Zeeland en daarna te verhuizen naar het platteland net ten noorden van Rotterdam, naar het dijkhuis aan de Rotte.
De oorlogscollectie op de tweede verdieping van het museum begint bij het bombardement op Rotterdam in mei 1940, waarvan hij vanuit zijn huis de verzengende rode gloed boven de stad kon zien. De vluchtelingen die hij tijdens de oorlog schilderde blijven je bij: uitgeputte mensen in colonne met een koffertje, een persoon met een vogelkooitje, een moeder met een gewond kind. Het is duister indringend werk. Het doet me denken aan foto's van vluchtelingen uit de Balkan. Uit Syrië. Die in Europa niet echt welkom zijn. Ik heb ze nog nooit zo geschilderd gezien. Na de oorlogswerken komen er weer wat zonnige landschappen. ‘Zomer (Vrede)’ heet een schilderij uit 1945. Gelukkig.
Henk Chabot, Winter aan de Rotte, 1943, foto auteur
Over Chabot werd eind jaren veertig geschreven: ‘Hij hoort zonder tot de allergrootsten onder de levende Nederlandse schilders van het ogenblik, en stellig ook tot die kleine categorie die haar eigen tijd overleeft. Daarbij kan het opvallen, hoe door en door Nederlands zijn werk is – hoe dit werk onwillekeurig een specifiek Nederlandse traditie voortzet en van tijd tot tijd namen in gedachte brengt als die van Breughel of Rembrandt, zonder dat er sprake is van enige navolging.’
Siebe Thissen, hoofd Beeldende Kunst en Openbare Ruimte van de Gemeente Rotterdam zegt over hem: 'Van slechts een handjevol kunstenaars uit het interbellum doet het werk er heden ten dage nog toe. Henk Chabot is één van hen, Hij was onmiskenbaar een van de beteren. Zijn werk is onderscheidend, krachtig en markant. Het is zonde dat hij zo weinig werk in het Rotterdamse straatbeeld heeft achtergelaten.' Maar dus wél in het Chabot Museum. De schilderijen, beelden en tekeningen van de tentoonstelling 'Chabot van Rotterdam' zijn een bezoek meer dan waard.
'Chabot van Rotterdam – Schilderijen, beelden en tekeningen' is nog te zien tot 3 maart 2019
Adres: Chabot Museum, Museumpark 11, 3015 CB Rotterdam
Website: https://www.chabotmuseum.nl/
De film 'Land van Chabot (gemaakt door Ferri Ronteltap, 2010) op YouTube: https://youtu.be/-3tf58ZcBZ8
Henk Chabot, Grazende koeien, 1948, foto auteur
