Jan Steen, Lot en zijn dochters, c 1665-1667, doek 86 x 69 cm, Städtische Weissenberg-Galerie, Konstanz
*Het Mauritshuis brengt op de expositie ‘Jan Steen vertelt’ eenentwintig werken bij elkaar waarop de schilder verhalen uit de bijbel, klassieke mythologie en oudheid verbeeldde. Wie Jan Steen alleen kent van zijn vrolijke scènes uit het dagelijks leven in de Gouden Eeuw gaat allicht met verkeerde verwachtingen kijken: dit deel van zijn oeuvre zal vast niet zo aantrekkelijk zijn als de humor en zelfspot op zijn befaamde huishoudens. Dat blijkt al bij de eerste blik niet te kloppen.
Wie zonder veel kennis van bijbel, mythologie of oudheid over de drempel stapt en de voortreffelijke informatie van conservator Ariane van Suchtelen en andere experts over de afgebeelde gebeurtenissen overslaat, zou zich zelfs even kunnen verbeelden op een ‘gewone’ Steen-expositie te zijn. Een feestvierende meute in een weelderig landschap is Steens verbeelding van ‘De aanbidding van het gouden kalf’; een ‘gewone’ huwelijkssluiting in een volle ruimte met een bediende naast het wijnvat, is zijn impressie van ‘Het huwelijk van Tobias en Sara’. De kunstenaar was een rasverteller en de rijkdom die hij op zijn doeken toverde ook bij ‘serieuze’ thema’s tot in alle details virtuoos.
Jan Steen, De bespotting van Simson, c. 1675-1676, doek 65 x 82 cm, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen
De historiestukken hoorden tot halverwege de achttiende eeuw tot Steens duurste werken. Daarna nam de waardering af, volgens het museum waarschijnlijk omdat het kluchtige karakter van zijn voorstellingen steeds verder af kwam te staan van de heersende smaak. Aanleiding voor de tentoonstelling was de aankoop van ‘Mozes en de kroon van de farao’ uit circa 1670, waarmee het Mauritshuis in 2011 zijn omvangrijke Jan Steen-collectie voor het eerst uitbreidde met een historiestuk.
Museum en Shell verrichten sinds 2012 als ‘Partners in Schience’ materiaaltechnisch onderzoek naar Steens oeuvre, slechts één op de tien werken draagt bijvoorbeeld een jaartal. De vondst van het pigment groene aarde in een groot aantal werken leidde inmiddels tot een herziene toeschrijving van ‘De bespotting van Simson’ uit de collectie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. Gedateerd circa 1675-1676, toch geen kopie, maar van Jan Steen zelf en nu ook op de expositie.
Lof voor het netwerk van het Mauritshuis: ter ‘rehabilitatie’ van Steens historiestukken zijn ook juweeltjes als ‘Lot en zijn dochters’ uit de Städtische Weissenberg-Galerie in Konstanz en ‘De woede van Ahasverus’ uit The Cleveland Museum of Art naar Den Haag gehaald. ‘De aanbidding van het gouden kalf’ komt uit de collectie van het North Carolina Museum of Art in Raleigh, het Herzog Anton Ulrich-Museum in Braunschweig leende ‘Het huwelijk van Tobias en Sara’ uit.
De expositie ‘Jan Steen vertelt’ in het Mauritshuis duurt tot en met 13 mei. Voor meer informatie: http://www.mauritshuis.nl
Jan Steen, De aanbidding van het gouden kalf, c. 1674-1677, doek, 178,4 x 155,6 cm, North Carolina Museum of Art, Raleigh
