Jan Steen, De vermoeide reiziger, ca. 1660-1661, paneel, National Trust, Upton House, Warwickshire, The Bearsted Collection
*Het Mauritshuis heeft met de expositie ‘National Trust. Hollandse Meesters uit Britse landhuizen’ een primeur in huis: nog niet eerder werden tegelijk 22 schilderijen uit 12 landhuizen op het Europese vasteland getoond. De National Trust is een liefdadigheidsinstelling met ruim vijf miljoen leden, zo’n 60.000 vrijwilligers ontvangen jaarlijks 24,5 miljoen bezoekers in historische huizen, kastelen, landerijen, tuinen, enzovoort. Het aantal beheerde schilderijen wordt geschat op 13.500, vele nog steeds te vinden aan de muren waar ze oorspronkelijk werden opgehangen. Verzamelaars – waaronder koning Charles I – hadden vanaf de zeventiende eeuw een grote voorkeur voor alle genres van de Hollandse schilderkunst, daarnaast stonden vooral Italianen hoog aangeslagen.
Gerard ter Borch, Een officier die buigt voor een dame, c 1662, doek, National Trust, Polesden Lacey, Surrey, The McEwan Collection
Voor de selectie uit die enorme hoeveelheid concentreerde Mauritshuis-hoofdconservator Quentin Buvelot zich op neusjes van de zalm die een aanvulling zouden bieden op werk van Hollandse meesters dat Nederlandse bezoekers al van nabij kennen. Zijn mooiste ‘trofee’ werd ‘Gezicht op Dordrecht vanuit het noorden’ van Aelbert Cuyp (1620-1691; c. 1655) uit Ascott House in Buckinghamshire, een huis dat de National Trust in 1949 verwierf uit een legaat van Anthony de Rothschild. In de achttiende eeuw werd het werk van landschapsschilders als Cuyp, Hobbema, Philips Koninck en Jacob van Ruisdael in Engeland populair. Vooral werken van Cuyp gingen er als warme broodjes over de toonbank, er bleven in Nederland vrijwel geen werken van betekenis achter. Buvelot: ‘Het Mauritshuis kan alleen maar dromen van een representatief landschap van de kunstenaar.’
Aelbert Cuyp, Gezicht op Dordrecht vanuit het noorden, c 1655, doek, National Trust, Ascott House, Buckinghamshire, The Anthony Rothschild Collection
Edna, Lady Samuel of Wych Cross, overleden in 2008, bleek een heus zelfportret van Rembrandt uit 1635 in bezit gehad te hebben. Dat kwam vast te staan toen het werd onderzocht na schenking uit haar nalatenschap aan de National Trust in 2010. Het is ook op de tentoonstelling en keert terug naar een muur in Buckland Abbey in Devon. Walter Samuel schonk zijn verzameling en huis - Upton House in Warwickshire - in 1948. Daarbij een ‘Wijze man aan een tafel’ van Rembrandt-collega Jan Lievens uit ca. 1631 en een Saenredam, Gabriël Metsu en Jan Steen. Het geanimeerde boek bij de tentoonstelling - rijk gevuld met Downton Abbey-achtige feitjes - laat weten dat het fortuin van Walter Samuel was vergaard door vader Marcus, 1st Viscount Bearstad, oprichter van Shell Transport & Trading Co.
Rembrandt, Zelfportret met gevederde baret, 1635,, paneel, National Trust, Buckland Abbey, Devon, The Samuel Collection
Elizabeth Murray, Countess of Dysart, de latere Duchess of Lauderdale, liet zich - onder meer in 1648 - portretteren door de Hollander Peter Lely, dankzij haar zó succesvol dat hij het schopte tot belangrijkste schilder aan het hof van Charles II. Murray erfde het monumentale Ham House aan de Theems en vulde het met werk van nog meer Hollandse kunstenaars, onder wie Willem van de Velde de Jonge en Dirck van Bergen. Het expositie-boek laat weten dat Murray bekend stond als inhalig en corrupt.
Van alle huizen zijn korte introductiefilmpjes gemaakt. Murray’s karakter daargelaten, Ham House ziet er zo aanlokkelijk uit dat we al gauw zin krijgen op reis te gaan, uiteraard ook naar andere locaties waar Buvelot zijn bruiklenen kreeg. Bijvoorbeeld naar Polesden Lacey in Surrey, waar Margaret Greville, geboren McEwan, haar connecties uit de high society ontving. Omringd door haar collectie, waarin onder meer een virtuoze Gerard ter Borch.
De expositie ‘National Trust. Hollandse meesters uit Britse landhuizen’ in het Mauritshuis duurt tot en met 6 januari. Voor meer informatie: http://www.mauritshuis.nl
Mauritshuis, zaaloverzicht, met rechts het portret dat Peter Lely van Elizabeth Murray maakte. Fotograaf Ivo Hoekstra
