Niki de Saint Phalle Fauteuil Serpent, 1982, foto auteur
‘Stoel neemt stelling’ in het Centraal Museum in Utrecht is een verrassende tentoonstelling voor wie zich verdiept in de beweegredenen van de maker voor elke stoel. Lekker zitten is meestal niet het motief voor een ontwerp. Maar je kunt je wel laten verrassen door deze ode-aan-de-stoel, die niet alleen bekende designstoelen laat zien, maar ook gewaagde en experimentele stoelen, stoelen die een onverwacht verhaal vertellen. En stoelen als kunst.
Door Lucie Th. Vermij
Bij zijn aantreden als artistiek directeur van het Centraal Museum, vertelt Bart Rutten in het magazine bij de tentoonstelling, kwam hij met conservator design Natalie Dubois in gesprek over het verzamelbeleid. ‘We kwamen tot de conclusie dat we ons wilden gaan toeleggen op het verzamelen van stoelen. Deze tentoonstelling is de eerste manifestatie van onze ambitie om een van de mooiste en beste stoelenmusea ter wereld te worden.’
General Idea, Infe© ted Rietveld 1996, foto auteur
Zoals te verwachten begint de tentoonstelling met de beroemde lattenleunstoel van de Utrechtse meubelmaker Gerrit Rietveld, de meest iconische stoel uit de eigen collectie. Rietveld ontwierp de stoel waarschijnlijk naar aanleiding van een prijsvraag van de Haarlemse Museum van Kunstnijverheid ‘Ontwerp een armstoel voor minder dan 35 gulden.’ Die van Rietveld had slechts 18 gulden gekost. Inmiddels is dit ontwerp meer dan honderd jaar oud, het was grensverleggend, het staat symbool voor activisme, experiment en plezier. Wat we hier zien is hoe het ontwerp nog altijd vele meubelmakers inspireert. Zo maakte het collectief General Idea in 1996 Infe©ted Rietveld, waarbij ze het bekende geel van de stoel groen kleurden om aandacht te vragen voor het aidsvirus. Victor Sonna bevraagt de stoelen van Rietveld in zijn werk ‘Nobody gives a shit about Rietveld in Mali’ (2018).
Maarten Baas, Smokered Blue Chair, 2010, foto auteur
Langzaam maar zeker word je de tentoonstelling in getrokken en ga je om. Meer dan honderd stoelen zijn er te bewonderen van onder anderen Anna Aagaard Jensen, Mina Abouzahra, Joost van Bleiswijk, Christo en Jeanne Claude, Kiki van Eijk, Joseph Kosuth, Bruce Nauman, Niki de Saint Phalle, Marti Quixé, Gerhard Richter, Gerrit Rietveld, Victor Sonna en Jessica Stockholder. Ze zijn ingedeeld in zalen met de titels ‘Iconische Stoelen’, ‘Experimentele Stoelen’, ‘Internationale Stoelen’, ‘Natuur en Design’, ‘De Stoel als Boodschapper’.
Zaaloverzicht, foto auteur
‘Iconische stoelen’, de stoelen die iedereen kent en die in hoge oplagen zijn geproduceerd, zijn een feest van herkenning. We zien er onder meer de Thonet-stoel (1859), die nog steeds veel gebruikt wordt in cafés, de plastic Monobloc, het meest verkochte meubelstuk ter wereld, waarvan er wereldwijd een miljard in omloop zijn, en de Revolt-stoel (1953) van Friso Kramer, van plaatstaal en kunststof, een van de bestverkochte stoelen van Nederland.
Gonzalo Mabumba (Mozambique), The Dream of a Better World, 2011, foto auteur
Het meest verrassend blijkt ‘De Wereld Rond in acht Stoelen’, een verzameling van de Siciliaanse ontwerper Matteo Guarnaccia. Hij was in Brazilië, Mexico, Japan, Indonesië, India, China, Rusland en Nigeria. Daar maken ze heel andere stoelen dan wij gewend zijn. Bij de Russische stoel met glimmend blauw plastic bekleding met fleurige gele bloemen staat te lezen: ‘Deze fleurige stoel staat in schril contrast met de Russische invasie in Oekraïne.’ Er is kennelijk discussie geweest of deze Russische stoel wel in de tentoonstelling mocht.
Veel aandacht is er ook voor hedendaagse westerse ontwerpers die steeds vaker met nieuwe technieken experimenteren. De noodzaak om duurzaam te produceren motiveert ze om nieuwe materialen en ideeën te onderzoeken. Zo ontwikkelden Alice en Gavin Munro een manier om stoelen letterlijk te laten groeien in The Wiltshire chair (2000-2006). Door takken van wilgen rondom een mal te leiden oogsten ze na verloop van tijd een volwaardige stoel.
Lucie Th. Vermij in A Basic Instinct, foto toevallige andere museumbezoeker
Bij ‘Stoelen als Boodschapper’ is de eye catcher ‘A Basic Instinct’ (2018) van de Deense kunstenares Anna Aagaard Jensen waar vrouwelijke bezoekers in mogen zitten om te ervaren hoe het is om net zo wijdbeens te zitten als mannen dat vaak doen , met name in het OV. Het vergt nogal wat klauterwerk om er in te gaan zitten. Ik vraag een passerende jonge vrouw of ze mij even op de foto wil zetten en dat doet ze uitgebreid en consciëntieus. Zij heeft er ook al in gezeten, vertelt ze, en vond het ook heel naar. En mannen die zo wijdbeens naast je zitten in een bus of trein: ook heel naar. Vooral als ze hun bovenbeen tegen het jouwe aanduwen. En dat je dan niets zegt. Ja, knik ik. Haar vriend staat er wat naast te zwijgen. De boodschap is wel doorgekomen.
De tentoonstelling ‘Stoel neemt Stelling’ is nog te zien tot 14 januari 2024
Centraal Museum, Agnietenstraat 1, 3512 XA Utrecht
Voor meer informatie:
https://www.centraalmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/stoel-neemt-stelling
