Johann Georg van Caspel, Iedereen fotografeert met fototoestellen der Mij. Guy de Coral & Co, kleurenlithografie, 1901, Rijksmuseum Amsterdam
*Om nog meer kopers voor hun fototoestellen te trekken lieten Guy de Coral & Co in 1901 door Johann Georg van Caspel een blije kleurenlithografie ontwerpen. Kijk maar, iedereen in de familie fotografeert, ook oma, dienstmeisje en kind. Het aantal actieve amateurfotografen in Nederland was de tien jaar daarvoor explosief gestegen: van 1000 bij naam en toenaam bekende in 1890 via 5000 in 1895 naar 15.000 in 1900. Op de expositie ‘Iedereen Fotografeert’ in het Rijksmuseum is zelfs het ‘oermodel’ van de uitvinding waarmee George Eastman vanaf 1888 deze groeispurt op gang bracht onder de leuze ‘You press the button, we do the rest’: de legendarische Kodak-camera, een kleine, steeds makkelijker te bedienen handcamera.
Rijksmuseum-conservator Mattie Boom onderzocht de afgelopen jaren honderden foto’s voor haar promotie-onderzoek naar de opkomst van amateur-fotografie in Nederland. De expositie die daar uit voortkwam biedt een fascinerende reis naar het verleden. De genoemde voorbeelden zijn willekeurig gekozen uit een totaal aanbod van ruim 130 foto, albums en camera’s.
J.J.M. Guy de Coral, Groepsportret met zelfontspanner, 18 september 1887, ANWB Historisch Archief Den Haag
Henry Pauw van Wieldrecht (1863-1912) was er vroeg bij, hij fotografeerde tussen 1882 en 1888 het leven op het familielandgoed Pavia in Zeist, allemaal nog ‘ouderwetse’ albuminedrukken. In 1890 werd er achter het Rijksmuseum een wielerbaan ‘zo glad als een biljartlaken’ aangelegd, Michiel Ameschot, secretaris van de kersverse Amateur Fotografen Vereeniging Amsterdam, maakte de foto’s (daglichtcollodiumzilverdrukken) van de eerste wedstrijden. Dominee Louis Heldring (1854-1918) en zijn vrouw reisden tussen 1898 en 1901 met bevriende dominees-stellen naar Egypte en Palestina, hij publiceerde erover in de Rotterdamsche Courant. Zijn drie kinderen kregen met sinterklaas een album met indrukken van de reis: foto’s (daglichtgelatinezilverdrukken) van ‘Met voeder beladen Kameelen’, een ‘Weg naar de Pyramiden’, een ‘Struisvogelkweekerij’, enzovoort, heerlijk leeg was het nog overal. Mooi zijn ook de vele foto’s uit Nederlands-Indië.
Anoniem, Familie Enthoven op Normandisch Strand, 1900, Rijksmuseum Amsterdam
Theodoor Herman de Meester (1884-1967) reisde veel rond voor zijn werk als diplomaat en onderscheidt zich op deze expositie met zijn professionele foto’s van rellen die hij tussen 1910 en 1913 in Peking meemaakte. Als vroege collega van hedendaagse persfotografen fotografeerde hij ook de doden. Aanvankelijk was fotograferen vooral een ‘mannending’, in de periode tot 1900 vond Boom namen van maar 60 vrouwelijke amateurfotografen terug. Onder hen wel niemand minder dan koningin Wilhelmina, op deze expositie aanwezig met foto’s die ze 1902-03 maakte tijdens een bezoek aan Eemdijk en Spakenburg. Ze was getalenteerd en schroomde niet haar foto’s in te sturen naar exposities, in 1908 kreeg ze een eigen zaaltje tijdens de expositie ‘Fotokunst’ in het Stedelijk Museum. Hoeveel amateurfotografen zou Nederland tegenwoordig tellen? Misschien wel meer dan tien miljoen, de Mattie Boom van de toekomst krijgt d’r nog een hele kluif aan.
De expositie ‘Iedereen Fotografeert’ in het Rijksmuseum duurt tot en met 10 juni. Voor meer informatie: https://www.rijksmuseum.nl
Dubbel(zelf)portret Theo en Nelly van Doesburg, 1921, Rijksmuseum, aankoop uit het Paul Huf Fonds/Rijksmuseum Fonds
