Charles Donker, Omkijkende steenuil, 1969, Collectie Frits Lugt
Charles Donker is een Utrechtse kunstenaar die prachtig grafisch werk gemaakt heeft, vooral etsen. Volgens kenners een van de beste. Zijn leven lang verbeeldde hij landschappen en dingen die hij vond in de natuur: dennenappels, (dode) vogels, waar hij de schoonheid van laat zien. Pure verstilling. Zijn stijl haakt aan bij klassieken uit de 17e eeuw. In de Fondation Custodia in Parijs is nu een tentoonstelling van zijn werk, er is een prachtig boek bij verschenen.
Door Lucie Th. Vermij
Al sinds de late jaren vijftig geeft Charles Donker (1940) met etsnaald en drukinkt weer wat hem intrigeert in de natuur: structuren in schelpen en dennenappels, patronen in vachten en veren, de complexe vertakkingen van bomen en struiken, het landschap rond de Kromme Rijn, de leegte van het Groninger wad en de imposante verten in de Pyreneeën of Extremadura. Het is verstild werk, er is veel schoonheid van natuur in te ervaren.
Charles Donker, Winter in Rhijnauwen bomen en struiken, 1981, Collectie Frits Lugt
Donker volgde eind jaren vijftig de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving te ’s-Hertogenbosch en woont en werkt sindsdien in Utrecht. In de jaren zestig had hij zijn atelier in de binnenstad en vanaf 1970 in een boswachtershuisje in Rhijnauwen waar hij etsen maakte van het coulissenlandschap rond de Kromme Rijn, oostelijk van de stad. Het zijn haast droombeelden, in werkelijkheid is het er veel drukker en minder wijds. Prachtig gedetailleerd werk. Altijd bomen zonder bladeren, met duizenden minutieus weergegeven takjes. Donker werkte altijd buiten, in de natuur, niet van achter een werktafel.
Zulk werk kan iemand alleen maken die héél goed kijkt. Donker heeft een heel eigen manier om dat wat hij ziet vereenvoudigd op papier te krijgen. Ordening is belangrijk, het vinden van patronen, stippels, korte arceringen, de juiste grijswaarden van de inkt, het gebruik van het wit van het papier. Wie zich eenmaal zijn werk eigen heeft gemaakt ziet de landschappen zoals hij ze zag. Het zijn geen opgewekt zonnige landschappen, eerder januari-grijzig. Het is wat het is. Prachtig van nauwkeurigheid. In een treffende typering van zijn werk van de hand van de dichter Ed Leeflang: 'Hoe overvol het land in werkelijkheid is, hoe het er ook dendert, Donkers verlaten plekken, ijle bomen of statieportret van de nachtzwaluw ademen een onbedorven stilte en aandacht, die misschien alleen nog maar in zulke kunst zelf kan worden gevonden.'
Charles Donker, Schalkwijkstraat, 1968, Collectie Frits Lugt
De tentoonstelling is in het pand van de Fondation Custodia in Parijs. Dat heeft Nederlandse wortels, in 1947 opgericht door het verzamelaarsechtpaar Frits Lugt (1884-1970) en To Lugt-Klever (1888-1969). Verzamelen en documenteren zat de in Amsterdam geboren Frits in het bloed: al op achtjarige leeftijd maakte hij een serieuze catalogus van zijn verzameling – ‘Museum Lugtius, geopend als de directeur thuis is’ – die onder meer bestond uit bijzondere schelpen. Vanaf zijn tiende vertoefde hij veel in het Rijksmuseum, waar hij de kunstwerken nauwgezet bestudeerde en natekende. Lugt was een ‘volmaakte liefhebber’, die als verzamelaar en kunstkenner vooral uitging van gevoel, smaak en liefde voor het kunstwerk. De Frits Lugt-collectie. een buitengewone verzameling tekeningen, prenten, kunstenaarsbrieven en schilderijen, wordt bewaard door de Stichting Fondation Custodia. De collectie is trouwens springlevend: er wordt nog altijd aangekocht, gepubliceerd en tentoongesteld.
Charles Donker, Dode wilg in boerenland bij Woodwalton in Cambridgeshire, Collectie Frits Lugt
Behalve etser was/is Charles Donker ook graficus, illustrator, lithograaf, pentekenaar, schilder en tekenaar. Overzichtstentoonstelling en boek tonen hem in al die hoedanigheden. Zijn werk is nooit veel geëxposeerd. Bijzonder om hier naast het etswerk in grijstonen nu ook kleurige aquarellen en gouaches te zien. Die ging hij maken toen hij meeging op kunstenaarsreizen van de organisatie ‘Artists for Nature’. Hij reisde met penselen en waterverf onder andere naar Schiermonnikoog, Israël, Polen, Engeland, Ecuador en Peru.
In ‘Charles Donker - Altijd kijken’ een uitgebreide analyse van zijn oeuvre door Ger Luijten, sinds 2010 directeur van de Fondation Custodia, daarvóór onder meer hoofd van het Rijksprentenkabinet van het Rijksmuseum. En twee ontmoetingen met Charles Donker van NRC-redacteur Gijsbert van der Wal in 2015 en 2020. En een biografie van de kunstenaar door Jan Piet Filedt Kok, voormalig conservator van het Rijksprentenkabinet. En eindeloos veel werk: etsen, aquarellen, tekeningen, verwante kunstenaars. Heel rijk, heel mooi.
Charles Donker, Kromme Rijnlandschap Rhijnauwen met vogelnamen, 1972, Collectie Frits Lugt
Tentoonstelling:
Charles Donker: D’abord regarder/Altijd kijken is tot en met 3 april 2022 te bezichtigen bij Fondation Custodia, 121 Rue de Lille, Paris VII.
Website:
https://www.fondationcustodia.fr/
Boek:
Charles Donker - Altijd kijken, Fondation Custodia / Uitgeverij Thoth, €34,50
