Iswanto Hartono, Jan Pietersz Coen, was, Oude Kerk, 2017, eigen foto
*Cornelis de Graeff, ‘Vrijheer van Zuid Polsbroek en Raad der Stad Amsterdam’, kocht in 1648 grafrechten in de voormalige doopkapel van de Oude Kerk in Amsterdam om er een grafkelder voor zijn familie in te richten. In de kapel staat nu het beeld dat de Indonesische kunstenaar Iswanto Hartono van Jan Pietersz Coen maakte, een verweerde wassen replica van het standbeeld dat tot de komst van de Japanners in 1942 op een plein in Batavia was te vinden. In een kerk die - nog steeds zichtbaar - de hoogtijdagen van de VOC meemaakte, bevraagt Hartono met een aantal speciaal gemaakte werken de gedeelde herinnering aan ons koloniale verleden.
Iswanto Hartono, Colonies, zijkant Gouden Koets, naar Hulde der Koloniën. Nicolaas van der Waay, 1898, 2017, staal, emailleverf, foto Oude Kerk
Coen (1587 – 1629) - de eerste gouverneur-generaal van Nederlands-Indië - was in 1621 verantwoordelijk voor de genocide onder de bevolking van de Banda-eilanden, een barbaarse strafmaatregel om het handelsmonopolie van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) op nootmuskaat en foelie veilig te stellen. Hartono in een interview met Anne-Lot Hoek in de informatiekrant bij de expositie: ‘De gevoelens over Coen zijn in Indonesië sterk verdeeld. Er is haat, maar er is ook bewondering. Evengoed kent men hem als degene die de stad Batavia, het huidige Jakarta stichtte.’
Na het tijdperk Suharto kwam er een herwaardering van het koloniale verleden. Hartono vertelt dat er zelfs initiatieven zijn geweest om de oude namen van koloniale helden weer op de straatborden te plakken. De kunstenaar ziet dat als een teken dat de geschiedenis onvoldoende is bevraagd: ‘Het is niets anders dan de discussies rondom het standbeeld van Coen in Nederland. Trek het beeld niet van zijn sokkel maar maak de geschiedenis actief.’
Iswanto Hartono, Trophy, 2017, latex & FRP, eigen foto
Dat is Hartono in de Oude Kerk prikkelend gelukt. Voor aan de muur in de Heilig Graf-kapel maakte hij een staaldraad-kopie van de gewraakte beeltenis ‘Hulde der Koloniën’ op een van de zijkanten van de Gouden Koets, door velen beschouwd als hét symbool van de ontkenning van het Nederlandse slavernijverleden. Hoe ‘houdbaar’ is de Gouden Koets nog? Volgens Hartono is de tijd er rijp voor dat de koets naar een museum gaat. In de Sebastiaans-kapel herdenken wassen replica’s van monumenten als Fort Belgica op Banda, veelbetekenend laat Hartono ze tijdens de tentoonstelling langzaam opbranden als kaarsen. In de Spiegelkamer nabij getuigen latex diertrofeeën intussen van de koloniale passie voor de jacht.
In de Collegekamer trekken hedendaagse videobeelden van onder meer de Banda-eilanden voorbij. We naderen de eilanden overzee, als welkom wacht een enorme wand groen, onaangetast of er nooit iets is gebeurd. Na de moord op de oorspronkelijke bevolking werd het werk voortaan gedaan door slaven uit Madagaskar en India. Deze expositie – georganiseerd in het kader van het Brusselse EUROPALIA ARTS Festival 2017, Indonesië staat centraal - houdt ons een spiegel voor: zó was het, reflecteren moet, wegkijken verboden.
De expositie van Iswanto Hartono in de Oude Kerk in Amsterdam duurt tot en met 15 november. Voor meer informatie: http://www.oudekerk.nl
Iswanto Hartono, naar: Twee figuren met kijker op het strand van Groot Banda, C. Dietrich, ca. 1875-1880, foto Oude Kerk
