Joana Vasconselos, I'll be your mirror, foto Kunsthal Rotterdam
*In de Kunsthal Rotterdam is momenteel een nogal ongewone en verrassende tentoonstelling: ‘I’m Your Mirror’ van de Portugese kunstenares Joana Vasconselos, een bonte verzameling grote kleurige extravagante objecten, installaties, zeg maar ‘statements’. Veel hardroze en pluche roze en veren, grotesk. ‘The Bride’, het werk waar ze in 2005 mee doorbrak, is een zes meter hoge kroonluchter van tampons, glimmend, want nog in plastic. In 2012 was ze de eerste vrouwelijke kunstenaar die in Versailles met een overzichtstentoonstelling mocht exposeren, maar juist dit werk werd geweerd. ‘O! They are real tampons’, giechelen drie Japanse bezoeksters en gaan dan alle drie close up foto’s maken. De tampon is nog steeds een groot taboe.
Joana Vasconselos werd geboren in 1970 in Parijs, waar haar ouders indertijd naar toe gevlucht waren, maar toen in 1974 een einde kwam aan de dictatuur gingen ze terug naar Lissabon.
Joana Vasconselos, Call Center 2014-2016, foto Lucie Th. Vermij
Je moet vaak een paar keer goed kijken – inzoomen en uitzoomen – voor je het helemaal ziet. Eerst veraf voor het totaalplaatje en dan van dichtbij de materialen en details. Ze maakt gebruik van alledaagse materialen, maar in het museale kader nogal vervreemdend. Gigantische zes meter hoge pumps (‘Marilyn’) gemaakt van glimmende roestvrij stalen pannen en deksels. Een 'Lilicoptère' met veren en Swarovski-sieraden. Een fauteuil beplakt met aspirine-strips. Een bed beplakt met valiumstrips. Lotusbloemen van stoomstrijkijzers. Een gigantisch hart van rood wegwerpbestek. Geen kleuren en vormen en thema’s en materialen die je veel in musea tegenkomt. Want afkomstig uit het privédomein van vrouwen. Elk werk is een statement. Vrouwelijk en feministisch kun je het noemen. Maar ook anderszins geëngageerd. Of ergens tussen-kunst-en-kitsch. In een filmpje op YouTube vertelt dat ze een werkplaats heeft waar twintig gespecialiseerde werkkrachten voor haar werken. Dat verbaast niet. Je ziet haar in een supermarkt tientallen knuffels kopen als onderdeel van weer een kunstwerk.
Joana Vasconselos, Full Steam Ahead, 2012, 2013, 2014, foto Lucie Th. Vermij
Je vraagt je af wat het keerpunt in iemands carrière is waardoor hij/zij ineens erkenning krijgt en doorbreekt. Dat was bij Vasconselos met die kroonluchter van tampons bij de Biënnale van Venetië in 2005, waarna grote internationale en Portugese overzichtstentoonstellingen volgden.
Het is tamelijk ongebruikelijke kunst. Soms schrijnend, vaker geestig. Hoe dan ook echt een belevenis, nogal absurdistisch, fotogeniek en ook: ‘Instagrammable’. Bij de Japanse kunstenares Yayoi Kusama die momenteel in Museum Voorlinden hangt werd ook al benadrukt dat haar werk het zo goed doet op Instagram. Is dat een nieuw kwaliteitscriterium? Vooraf had ik foto’s van werk van Vasconselos gezien, meestal in een vrij lege witte omgeving gefotografeerd. Het afgelopen jaar was deze expositie al in diverse Europese steden, onder andere in het Guggenheim Museum in Bilbao. In de Kunsthal Rotterdam staan de werken elkaar welhaast te verdringen. Je weet haast niet waar je moet kijken. Je kan zeggen dat ze zo dicht op elkaar een 'dialoog' aangaan, maar zelf had ik liever wat meer ruimte en/of wat minder werken gehad om langer bij stil te kunnen staan. Want zo'n fauteuil beplakt met aspirine-strips gaat natuurlijk over ons bovenmatige medicijngebruik. Het 'Callcenter' - met tientallen rinkelende bakelieten telefoons - over ons telefoongebruik. Het gigantische Venetiaanse masker van spiegels in brons kun je niet afstandelijk bekijken zonder dat je voortdurend jezelf gereflecteerd ziet.
Joana Vasconselos, Lilicoptère 2012, foto Lucie Th. Vermij
De spiegel die ze haar bezoekers voorhoudt? De bonte tentoonstelling van Joana Vasconselos roept zeker vragen op over wat kunst is en wat kitsch, wat volkskunst is en wat hogere kunst. Wat ons plezier heeft of tijdelijk troost. Wat vrouwelijke kunstenaars nog meer aan de kunsten toe te voegen hebben, zeker als ze helemaal los gaan. Het werk is in elk geval onvergetelijk ontregelend levenslustig.
Joana Vasconselos, ‘I’m Your Mirror’ is te zien tot en met 19 november 2019 in de Kunsthal Rotterdam, Museumpark, Westzeedijk 341, 3015 AA Rotterdam.
https://www.kunsthal.nl/nl/plan-je-bezoek/tentoonstellingen/vasconcelos/
Joana Vasconselos, Sofa Asperina, 1997, foto Lucie Th. Vermij
