In deze Nederlandse bagagewagen uit 1914, teruggevonden in Roemenië, klinken stemmen van overlevenden. Copyright foto: Anna van Kooij
* Het Spoorwegmuseum in Utrecht, sinds 1954 gevestigd in het niet meer gebruikte Maliebaanstation, presenteerde deze week een aangrijpende aanwinst voor de vaste collectie: rondom een Nederlandse bagagewagen uit 1914 die begin deze eeuw werd teruggevonden in Roemenië, is de expositie ‘Beladen treinen, Jodentransporten in de Tweede Wereldoorlog’ ingericht. De medewerking van de Nederlandse Spoorwegen aan het vervoer van Joodse Nederlanders naar de concentratiekampen vormt een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van het bedrijf. Tussen juli 1942 en september 1944 regelde de NS het transport van 102.000 Joden en honderden Roma en Sinti naar het verzamelkamp Westerbork. Nederlandse stokers en machinisten bleven tot aan de Duitse grens bij de dienstregeling betrokken.
Wat er tijdens en na de Tweede Wereldoorlog met de ‘Roemeense’ bagagewagen is gebeurd, was volgens Spoorwegmuseum-woordvoerder Evertjan de Rooij, niet meer te achterhalen. Door het ‘kale’ uiterlijk associëren de bezoekers de wagen echter sterk met de Jodentransporten: ,,Daarom heeft het museum besloten de expositie juist rond déze bagagewagen te organiseren.’’
Bezoekers horen in de wagen alleen de stemmen van overlevenden die de transporten meemaakten en voor de expositie hun verhaal vertelden. Buiten staat een touchscreen waarop informatie over de rol van de Spoorwegen bij de organisatie van de Holocaust wordt verstrekt. Daar werkten overigens ook spoorbedrijven elders in Europa aan mee. Bij de transporten kwam uiteraard het nodige aan logistiek gepuzzel kijken. Maar dat hoefde niet gratis: de NS kon de kosten gewoon bij de bezetter declareren.
Het Spoorwegmuseum diept de rol van de Spoorwegen in Europa in oorlogstijd vanaf 30 maart verder uit op de expositie ‘Sporen naar het front’. Klapstuk van de tentoonstelling met een groot aantal internationale bruiklenen wordt een enorm Houwitser-spoorgeschut van 30 meter lang.
Het Spoorwegmuseum in het Maliebaanstation in Utrecht is van dinsdag tot en met zondag geopend van 10.00 tot 17.00 uur en tijdens schoolvakanties ook op maandag. Voor meer informatie: www.spoorwegmuseum.nl.
