Kees van Dongen, Deux yeux/Twee ogen, 1911, olieverf op doek, JK Art Foundation c/o Pictoright Amsterdam 2023
Gastconservator Anita Hopmans, Van Dongen-specialist en senior conservator bij het RKD, Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, heeft voor Singer Laren de tentoonstelling 'Kees van Dongen, de weg naar succes' gemaakt. Ze slaagde erin zoveel - voor Nederland onbekende - bruiklenen naar Laren te halen dat liefhebbers zich in een nieuw Van Dongen-paradijs zullen wanen. Vooral in particuliere collecties bevindt zich veel moois dat het brede publiek nog niet kende. Zoals 'La Tour Eiffel/De Eiffeltoren' uit 1904 en 'Autoportrait fauve/Fauve zelfportret' uit 1909.
Kees van Dongen (1877-1968) uit Delfshaven, zijn vader had een mouterij, verbleef in 1897 voor het eerst langere tijd in Parijs en zou er in 1899 terugkeren met zijn vriendin en latere echtgenote Guus. Begonnen als tekenaar voor geïllustreerde tijdschriften als L'Assiette au Beurre' en 'La Caricature' debuteerde hij in 1904 als schilder om in sneltreinvaart een plek onder de voorhoede van de avant-garde te veroveren naast grootheden als Picasso en Braque. Zijn grote talent, zelfverzekerdheid en gave voor netwerken zorgden voor de mix die hem voortstuwden. Van Dongen was de eerste die elektrisch licht bij het schilderen van zijn modellen gebruikte, met de onnatuurlijke en expressieve kleuren die onder meer een werk als 'Deux Yeux' zo aanlokkelijk maken. Het werd voor de expositie gerestaureerd en is weer in volle pracht een typische Van Dongen. Zoals ook zijn portret van Fernande, circa 1907/1908 nog de vriendin van Picasso.
Kees van Dongen, 'Femme accoudé (Fernande), 'Zittende vrouw (Fernande)', circa 1907/1908, particiuliere collectie, detail, eigen foto
Het kubisme werd niet zijn ding en ook taferelen van huiselijk geluk ontbreken, op één na, die met volle emotionele kracht ontroert: 'Ma gosse et sa mère'/'Mijn meisje en haar moeder' uit 1907.
Kees van Dongen, 'Mijn meisje en haar moeder', 1907, Nahmad Collection, Genève
Van Dongen verdiende met zijn werk geld als water, zijn huis werd na de Eerste Wereldoorlog de plek waar de beau monde van Parijs feest vierde in de jaren twintig. Op de PAN Amsterdam was afgelopen november een 'Portrait de jeune femme' van Van Dongen te koop, een litho met aquarel en gouache, nr 11 uit een oplage van 100, vraagprijs 28.000 euro, op de markt gebracht tussen 1925 en 1930. Ook een uit duizenden herkenbare Van Dongen, maar door de kennismaking met de jonge kunstenaar in Laren, toch een ietsje minder spannende herinnering geworden.
Hopmans citeert in de (uitstekende) catalogus van Waanders de kunstenaar in een brief uit 1927: 'Wanneer Rembrandt in het moderne Parijs zou hebben geleefd, zou hij voor eenzelfde soort weg hebben gekozen, en een mondain schilder zijn geweest.' Je moet maar durven, benieuwd naar het eindoordeel over wie Van Dongen naast zijn oeuvre was in haar proefschrift.
Kees van Dongen, Fauve Zelfportret, 1909, olieverf op doek, particuliere collectie, c/o Pictoright Amsterdam 2023
De expositie 'Kees van Dongen, de weg naar succes' in Singer Laren duurt tot en met 7 mei. Voor meer informatie http://www.singerlaren.nl
De catalogus verscheen bij Waanders, verkoopprijs 29,95 euro. Voor meer informatie: http://www.waanders.nl
Kees van Dongen in zijn atelier, foto Jo Bokma voor De Telegraaf, 26 januari 1952, detail
