Grafsteen van een vrouw uit de tweede of derde eeuw na Chr. Eigen foto
* Dit kalkstenen borstbeeld uit de collectie van het Geschiedenis en Cultuurpark in Kertsj werd in de tweede of derde eeuw na Chr voor het graf van een vrouw op de Krim gemaakt. Het is een van de bruiklenen die uit musea in de Oekraïne naar het Allard Pierson Museum in Amsterdam kwamen voor de expositie ‘De Krim – Goud en geheimen van de Zwarte Zee’. Alleen al de hoofdstad Kiev telt tientallen musea, een rijkdom die in deze periode van ernstige instabiliteit voorlopig niet op veel belangstelling van de toeristenbranche zal mogen rekenen.
Voornaamste bruikleengever uit Kiev is het Nationaal Museum voor de Historische Schatten. Andere bruiklenen komen uit Simferopol, Bachtsjysaray en Sebastopol, evenals Kertsj op de Krim zelf. Als kruispunt tussen Europa en Azië was het schiereiland aan de Zwarte Zee al in de zevende eeuw voor Chr aantrekkelijk als kolonie voor de Grieken. Vanuit Chersonèsos – hun nieuwe stad aan de westkust - legden ze contacten met de Scythen die op de vruchtbare steppen in het binnenland van veeteelt en de verbouw van graan leefden. Met de kolonisten als tussenpersonen exporteerden de Scythen graan naar de druk bevolkte Griekse steden.
Ze lieten zich in goud uitbetalen, waarvan fraai bewerkte (hals)ringen, hangers, kettingen, oorbellen, gordels, gespen en gebruiksvoorwerpen als luxe drinkbekers werden gemaakt. Het Allard Pierson Museum toont tientallen van deze voorwerpen die de Scythen en latere heersers hun doden als grafgiften meegaven. Onder de topstukken uit Kiev zijn een prachtig bewerkte zwaardschede en een pronkhelm met de gedetailleerde afbeelding van strijdende Scythen, beide uit de vierde eeuw voor Chr. Nog een hoogtepunt: het ongelooflijk knap gerestaureerde Chinese lakkistje uit de eerste eeuw na Chr dat de Krim bereikte via een van de vertakkingen van de Zijderoute.
De Scythen moesten hun macht tenslotte afstaan aan de Sarmaten en weer later werd het Bosporusrijk in deze streken een vazalstaat van Rome. Na invallen van de Goten maakten de Hunnen in de vierde eeuw een eind aan acht eeuwen Bosporusrijk. De tentoonstelling toont archeologische vondsten uit al deze fasen van de geschiedenis. Het grondgebied van de Oekraïne zoals we dat nu kennen, begon na de inval van de Hunnen aan de volgende fase van zijn bloedige geschiedenis, tot op de dag van vandaag vooral als speelbal van vreemde mogendheden.
De expositie ‘De Krim – Goud en geheimen van de Zwarte Zee’ in het Allard Pierson Museum (Oude Turfmarkt 127, Amsterdam) duurt tot en met 18 mei. Voor meer informatie: www.allardpiersonmuseum.nl
Pronkhelm, vierde eeuw voor Chr, gevonden in grafheuvel Prederieva Mogila bij Zrubne, foto Allard Pierson Museum
