Op het zoldertje van dit omgeslagen huis in Marken waren 37 mensen gevlucht. Ze konden worden gered. Van de foto werd een prentbriefkaart gemaakt. Fotocredit: Zuiderzeemuseum
* Tijdens de dagenlange noordwesterstorm van januari 1916 braken langs de hele Zuiderzeekust zeventien dijken door, negentien mensen verdronken, de materiële schade in de ondergelopen polders en dorpen was enorm. Met de koninklijke familie als lichtend voorbeeld kwamen massaal hulpacties op gang. Prinses Juliana leegde haar spaarpot (20,13 gulden), haar moeder gaf 10.000 gulden en ook koningin-moeder Emma (5000 gulden) en prins Hendrik (1000 gulden) lieten zich niet onbetuigd. Wilhelmina adopteerde zelfs een meisje dat op het hoogtepunt van de storm op Marken was geboren: ze zou Wilhelmina Lijsje Uithuizen - en zelfs haar kinderen - tot haar dood in 1962 cadeaus blijven geven.
Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen brengt de laatste watersnoodramp in het Zuiderzee-gebied in beeld op de expositie ‘Nederland in 7 overstromingen – De Zuiderzee’. Dat gebeurt met een overrompelende mix aan geluid, filmbeelden, foto’s, schilderijen, gebruiksvoorwerpen, ooggetuigenverslagen, documenten, oude kaarten, enzovoort. De ramp van 1916 is de eerste watersnood waarvan bewegend beeld beschikbaar is. Johann Theodor Vierboom filmde de onafzienbare watervlaktes die Nederland tijdens de bioscoopjournalen opwarmde voor vrijgevigheid, in het museum worden ze nu weer wandvullend geprojecteerd. Snijdende stormwind giert intussen door een luidspreker, bezoekers worden over een plankier verder geleid en komen onderweg ook een ondergelopen huis en een ronddobberend bootje met huisraad tegen. Hoe kwetsbaar het Zuiderzee-gebied was, toont de rij jaartallen waarin zich overstromingen voordeden: 1421, 1425, 1429, 1464, 1502, 1530, 1559, 1570, 1577, 1610, 1651, 1717, 1775, 1776, 1808 en 1825. Willem van der Ham vatte het in zijn boek ‘Verover mij dat land’ bondig samen: ,,Vrijwel elke generatie kende zijn eigen moment van rampspoed en soms wel meer dan één.’’
Het verhaal dat het Zuiderzeemuseum op de expositie vertelt, focust ook uitgebreid op Cornelis Lely, de minister van Waterstaat onder wiens leiding het er na vele plannen - al in de negentiende eeuw – eindelijk van kwam de Zuiderzee af te sluiten. Op 28 mei 1932, precies om 13.02 uur, werd het laatste gat van de Afsluitdijk gedicht, waarna Grietje Bosker er als eerste vrouw met opgetrokken rokken overheen liep. In Enkhuizen doet ze dat nu opnieuw op een vrolijke zwart-wit foto.
Op de expositie verzorgt Frank Westerman bij de ingang van elke zaal een korte introductie op video. Hij is ook de presentator van de gelijknamige televisieserie over de eeuwenlange strijd van Nederland tegen het water die op 13 december begint. Bij de Walburg Pers verscheen ‘Nederland in 7 overstromingen’ van Leontine van de Stadt. Prachtig geïllustreerd en levendig geschreven beschrijft het boek in vogelvlucht alle Nederlandse watersnoodrampen vanaf de Allerheiligenvloed in 1170.
De expositie in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen duurt tot en met 22 maart 2015. Voor meer informatie: www.zuiderzeemuseum.nl. De eerste aflevering van ‘Nederland in 7 overstromingen’ is op 13 december, op Nederland 2 om 21.10 uur.
Volendam 1916. Fotocredit Zuiderzeemuseum
