Riek Milikowski-de Raat,Oma Corry, 2008, foto Efraïm Milikowski
*Voor de expositie ‘Made in Amsterdam’ koos conservator Gusta Reichwein van het Amsterdam Museum honderd kunstwerken uit de afgelopen eeuw, negentig procent afkomstig uit de stadscollectie van circa 200.000 voorwerpen, de rest bruiklenen van musea en particulieren. De tentoonstelling is geen (kunst)historisch overzicht, maar volgens Reichwein bedoeld als wandeling door de tijd en ‘mozaïek waar verleden en heden van de stad in oplichten’. Per decennium gegroepeerd trekt een bonte stoet kunstenaars en fotografen voorbij die zich er - al dan niet tijdelijk wonend - door de kosmopolitische en vrijgevochten sfeer lieten inspireren.
Tanja Ritterbex (Heerlen, 1985), jongste deelnemer, vat de betekenis van haar verblijf mooi bondig samen: ‘Amsterdam heeft mijn penseelstreek doen dansen.’ De Vlamingen Gustave de Smet en Frits van den Berghe vonden in 1915 in Amsterdam een veilig toevluchtsoord tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar hebben er ook vruchtbare artistieke jaren gekend. Ze zouden het vast met Ritterbex eens zijn geweest. Onder de deelnemers – hier een losse greep in alfabetische volgorde - bekende namen als Karel Appel, Armando, Max Beckmann, Eva Besnyö, Breitner, Constant, Marlène Dumas, Ed van der Elsken, Jeroen Henneman, Hildo Krop, Wim T. Schippers, Jan Sluijters en Charley Toorop. Zo is er veel tijdloos-mooie kunst en sterke fotografie aanwezig.
Henk Schiffmacher, Aldert Mantje, Mokum, 2001, foto Amsterdam Museum
Aldert Mantje en Henk Schiffmacher zorgen tussendoor voor amusement met hun ode aan Mokum uit 2001, geïnspireerd op de schuttersmaaltijd van Bartholomeus van der Helst uit 1648. Herman Brood zit aan tafel met Willem Sandberg, de legendarische directeur van het Stedelijk Museum, Johan Cruijff schudt de hand van Jan Cremer en Bart Huges boort een gaatje in zijn schedel met de bedoeling om zijn geest te verruimen. Onvergetelijk voor wie haar in 1973 levenden lijve zag: Mathilde Willink in haar luipaardmantel van Fong Leng. ‘Made in Amsterdam’ en nu ook op de expositie. Micha Klein is aanwezig met een werk waarop een pin-up de kleine Pillman in haar armen wiegt, het rood-witte XTC-pilletje dat Klein in 1993 op de wereld zette met zijn computer.
Castrum Peregrini, ‘Huis van cultuur, vriendschap en vrijheid’, leende het zelfportret van Giselle d’ Ailly uit 1948 uit. Giselle d’Ailly – Van Waterschoot van der Gracht huisvestte van 1942 tot 1945 onderduikers in haar huis/atelier aan de Herengracht 401. Ze bleef daar tot haar dood wonen en liet haar huis na als hedendaagse plek van samenkomst ‘om vrijheid, vriendschap & cultuur te blijven borgen in onze maatschappij’.
Van de minder bekende deelnemers aan de expositie (onder wie Johan Braakensiek, Ferdinand Erffman, Anneke van der Feer, Nola Hatterman, Otto de Kat, Harry van Kruiningen en Jan Ouwersloot, ) steekt Riek Milikowski - de Raat er overrompelend bovenuit met haar prachtige portret van Oma Corrie. Het werk van Milikowski - in 1918 geboren in een arbeidersgezin in de Jordaan – is realistisch, met een symbolische betekenis die voortkomt uit een sterke sociale drijfveer. Bijna de eeuw van ‘Made in Amsterdam’ omspannend werkt ze nog steeds, sinds 2011 in het Rosa Spier Huis in Laren.
De expositie ‘Made in Amsterdam. 100 jaar in 100 kunstwerken’ in het Amsterdam Museum duurt tot en met 31 juli. De catalogus (tekst Gusta Reichwein, rijk gevuld met kleurenillustraties) is een publicatie van Uitgeverij Waanders & de Kunst, prijs 22,50 euro. Voor meer informatie: http://www.amsterdammuseum.nl en http://www.castrumperegrini.org.
Micha Klein, Double date, Love and Extacy, 1996, foto Amsterdam Museum
