Edvard Munch, Zelfportret met palet, 1926, privécollectie, foto Van Gogh Museum
* Vincent van Gogh (1853-1890) en Edvard Munch (1863-1944) verwelkomen de bezoekers met zelfportretten op de expositie – open vanaf vrijdag - in het Van Gogh Museum. Het is de eerste expositie ooit over hun artistieke affiniteit waarin ze samen in de schijnwerpers staan.
Teleurgesteld door de kritische ontvangst van hun werk trokken de Hollandse en Noorse kunstenaar in de jaren tachtig van de negentiende eeuw vlak na elkaar naar Parijs om zich te laven aan de nieuwste Franse kunst. Ontmoet hebben ze elkaar echter nooit. Munch kopieerde of herinterpreteerde nooit en maakte evenmin schetsen naar werk van zijn voorbeelden, benadrukt Munch-specialist Reinhold Heller in de catalogus. Maar Van Gogh was wel een lichtend voorbeeld. Een veelzeggend citaat op de wand bij de zelfportretten: ‘Van Gogh liet in zijn korte leven zijn vlam niet doven – zijn penselen waren vol vuur en gloed. Ik wilde mijn vlam ook niet laten doven en met brandend penseel tot het laatste moment schilderen.’
Vincent van Gogh, Zelfportret als schilder, 1887-1888, Van Gogh Museum, Vincent van Gogh Stichting
De expositie ‘Munch : Van Gogh’ is resultaat van een zesjarig onderzoeksproject van het Van Gogh Museum en Munch Museum in Oslo. Onder de circa 80 aanwezige schilderijen en 30 werken op papier zijn bijna 80 bruiklenen, waaronder schilderijen die nog niet eerder in Nederland te zien waren. Van Munch bijvoorbeeld: Ochtend (1884, KODE Kunstmusea van Bergen, Rasmus Meyer Collectie), Vruchtbaarheid (1899-1900, Canica Kunstcollectie, Oslo), Zelfportret met palet (1926, privécollectie) en een versie van De Schreeuw (1893, Munch Museum). Onder de zeldzame Van Gogh-bruiklenen: Patience Escalier (‘De Boer’, 1888, privécollectie) en Wandelend paartje tussen rijen populieren (1890, Cincinnati Art Museum).
Edvard Munch, Sterrennacht, 1922, Munchmuseum,Oslo, foto Van Gogh Museum
Na de introductie over hun eerste stappen als kunstenaar en het verblijf in Parijs is de expositie ingedeeld in clusters rond de existentiële thema’s die Van Gogh en Munch in hun werk gemeen hadden: ‘grote’ emoties als geboorte en dood, angst, lijden, troost, hoop en liefde. ‘Er zijn opvallende parallellen in hun beeldmiddelen’, vatten Maite van Dijk, Magne Bruteig en Leo Jansen het onderzoek in de inleiding van de catalogus samen. Ze zochten naar nieuwe perspectieven en uitsneden en ‘het is algemeen bekend dat ze allebei sterke kleuren en een expressieve toets gebruikten’.
De auteurs wijzen op het historische belang van de internationale doorbraak van Munch en Van Gogh, vrijwel gelijktijdig in de laatste jaren van de 19de eeuw: ‘Met name in Duitsland begonnen hun sterren te rijzen; hun werk werd door de vooruitstrevende galeries in Berlijn, Dresden en München getoond en verkocht, verzamelaars kregen interesse in hun werk en, niet in de laatste plaats, kunstenaars erkenden Munch en Van Gogh als belangrijke vernieuwers; (….)’ Hoogtepunt was de ‘baanbrekende Sonderbundtentoonstelling’ in Keulen in 1912. De organisatoren presenteerden een overzicht van wie zij meenden dat toonaangevend waren in de moderne kunst van dat moment. Van Cézanne tot Picasso waren er deelnemers met grote namen, maar de hoofdrollen waren weggelegd voor Van Gogh (met meer dan 130 werken) en Munch (met 30).
Vincent van Gogh, Sterrennacht boven de Rhône, 1888, Musée d'Orsay, Parijs, foto Vab Gogh Museum
In samenwerking met tien Amsterdamse kunstinstellingen wordt tijdens de tentoonstelling een uitgebreid nevenprogramma georganiseerd.
De expositie ‘Munch : Van Gogh’ in het Van Gogh Museum duurt van 25 september tot en met 17 januari. Voor meer informatie: www.vangoghmuseum.nl.
Edvard Munch, Vruchtbaardheid, 1899-1900, Canica Kunstcollectie, Oslo, foto Van Gogh Museum
