De museale snelweg af, Karel Schampers, Waanders Uitgevers, omslag, eigen foto
*Als directeur van het Frans Hals Museum maakte Karel Schampers van nabij mee hoe grotere kunstmusea steeds meer veranderden in ‘goed geoliede tentoonstellingsmachines’, een ‘amusementsindustrie’ met lange rijen bij de kassa, gedrang bij de garderobe, verhoogde toegangsprijzen, strenge veiligheidsmaatregelen en uitpuilende winkelzones. Het ergste van alles, vindt Schampers, is ‘dat je niet meer rustig kunt kijken en tien rijen dik langs de kunstwerken moet schuifelen’. Geïnspireerd door toevallige bezoeken aan fijn rustige musea in Le Cateau-Cambrésis en Tournai rijpte zijn plan voor ‘De museale snelweg af’, een gids langs ‘vergeten’ plekken in België en Noord-Frankrijk .
Op zoek naar ‘weldadige rust’ in musea waar kunst nog ongehinderd tot haar recht kan komen, hanteerde Schampers criteria als kwaliteit van de collectie, toegankelijkheid en wijze van presenteren. Voor het predicaat ‘vergeten’ keek hij naar het aantal bezoekers en de naamsbekendheid. Twee afvallers krijgen vooraf in de gids streng de wind van voren. Daarbij Mu.ZEE in Oostende, ‘gehuisvest in een voormalige warenhuis, dat provisorisch is omgebouwd tot museum’. Schampers laakt onder meer ‘de spaanplaten wandjes, de slechte verlichting (als de zwakke peertjes het tenminste doen) en chaotische routing’. Museum van Deinze en de Leiestreek in Deinze schrapte Schampers van de lijst omdat hij het met zijn lompe, zware entresols met dito trapconstructies een onbarmhartig gebouw vond ‘dat beter dienst kan doen als meubelshowroom’.
Antoine Wiertz, De overhaaste begrafenis, 1854, foto Wiertz Museum, Brussel
‘De museale snelweg af’ is rijk gevuld. Met tientallen musea die variëren van Museum Félicien Rops in Namen tot het Permekemuseum in Jabbeke en van Roberts Garcets Toren van Eben Ezer in Eben-Emael tot Musée de la Photographie in Charleroi, toont Schampers zich een kunsthistorische omnivoor. Hij schrijft geanimeerd en dat maakt deze gids ook aangenaam gezelschap voor ‘thuisreizigers’.
Ooit gehoord van Antoin-Joseph Wiertz (1806-1865), een negentiende-eeuwer met nog steeds zijn eigen museum in Brussel? Schampers: ‘Het leven van deze megalomane en aan zelfoverschatting lijdende kunstenaar stond geheel in het teken van de hang naar erkenning. Een eigen museum waarin zijn oeuvre werd samengebracht, was zijn ultieme ideaal.’ Als een museale marketeer avant la lettre wist Wiertz wist hoe hij zijn bezoekers in de ban moest krijgen en dat lukt hem nog steeds. Bezoekers moeten door een gat in de wand naar zijn schilderij ‘De overhaaste begrafenis’ kijken. De aanblik van een levend begraven man in een grafkelder wordt zo nog pakkender, schrijft Schampers onderkoeld. Wie in Brussel is, ook maar eens gaan kijken, met dank aan de bloemrijk geschreven tip in deze gids.
Karel Schampers, ‘De museale snelweg af’, 220 blz, met foto’s, 25 euro, Waanders Uitgevers. http://www.waanders.nl
Jabbeke, Permekemuseum, foto Permekemuseum
