Vrouwenbuste in ovaal met coiffure van de Franse kapper Depain: hoog opgekapt kroezend haar waarop een muts met linten, rozen en veren. Coiffures de Depaik, ca. 1790: Coëffure aux Charmes de la Liberté. Foto Rijksmuseum
* De expositie ‘New for Now: The Origin of Fashion Magazines’ in de Philipsvleugel van het Rijksmuseum geeft een overzicht van de veranderingen in mode van 1600 tot begin 20ste eeuw en de ontwikkeling van modetijdschriften naar de glossy’s van nu. Dat gebeurt aan de hand van ruim 300 prenten, voor een groot deel afkomstig uit twee belangrijke verzamelingen die het Rijksmuseum in 2009 ten geschenke kreeg: de Collectie Raymond Gaudriault en de Collectie M.A. Ghering – van Ierlant.
Alle 8000 kostuum-en modeprenten van het Rijksprentenkabinet zijn de afgelopen jaren gecatalogiseerd en gedigitaliseerd en staan nu op www.rijksmuseum.nl. De uitvoerige informatie op de expositie getuigt van de monnikenarbeid die is verricht: petje af. De tekstbordjes van a tot z lezen, blijkt al gauw onmogelijk, museumbezoek moet geen uitputtingsslag zijn. Maar er hier en daar wat pareltjes uitpikken, is beloning genoeg.
Een paar voorbeelden. Met The Gallery of Fashion, in 1794 op de markt gebracht, wilde Wilhelm Nicolaus Heideloff de superioriteit van de Engelse over de Franse mode aantonen. Die was decenter en soms zeer volumineus. De drie struisveren op de tulbanden op een ingekleurde ets uit 1794-95 tonen dat de dames van hoge komaf waren: als symbool van de prins van Wales waren ze verplicht bij de introductie aan het hof.
Uit The Gallery of Fashion, ingekleurde ets, aquatint, 1794-5, detail, eigen foto
‘Les Incroyables’, op een stippelgravure van Jean Louis Darcis naar Carle Vernet uit 1796, waren rijke jongemannen die na de Franse Revolutie met overdreven kleding de luxueuze uitwassen van het oude regime aan de kaak stelden. Een échte ‘incroyable’ droeg lange verwilderde haren, gouden oorringen, brede revers, een hoge kraag met een hoge geknoopte halsdoek, schoenen met spitse neuzen en een knoestige wandelstok.
Les Incroyables, Jean Louis Darais naar Carle Vernet, ingekleurde stippelgravure, 1796, detail, eigen foto
Koningin Marie-Antoinette had tot 1789 als onbetwistbare modekoningin de hofsmaak bepaald, met haar ‘marchande de mode’ Rose Bertin en kapper Léonard als onmisbare assistenten. Uiteraard vervult ze ook op deze tentoonstelling een prominente rol.
Cruciaal omslagpunt naar wijd verspreid modegenot vanaf de jaren zeventig van de negentiende eeuw: de vrouwen die tot dan alleen met een mannelijke begeleider de straat op gingen, konden voortaan zelfstandig shoppen omdat de introductie van elektrische verlichting de straten veiliger had gemaakt. Dat stimuleerde ook de groei en bloei van modetijdschriften waaruit thuis eerst een keus kon worden gemaakt.
Voor de afdeling Speciale Collecties elders in het museum richtte conservator Bianca du Mortier met assistentie van Marlies Dekkers en couturier Edwin Oudshoorn 'haar' vitrines opnieuw in met bloemenjurken, - hoeden en - mutsen. De keus uit de periode 1750-1949 oogt beeldschoon, maar de verklarende tekstbordjes staan op de grond en zijn vrijwel overal nauwelijks leesbaar door de schaduw die er overheen valt. En bovendien onbereikbaar diep voor geïnteresseerden die niet meer zo makkelijk door de knieën gaan. Bloemen alom ook in de Rijksmuseumtuin, sinds de aanleg opnieuw mooier geworden. Dat maakt het extra goed toeven tussen de twintig sculpturen van Joan Míro (1893-1983) die daar deze zomer staan.
De expositie ‘New for Now. The Origin of Fashion Magazines’ duurt tot en met 27 september. De beelden van Miró blijven tot en met 11 oktober staan. Voor meer informatie: www.rijksmuseum.nl.
La caresse d'un oisseau, Joan Miró, beschilderd brons, strijkplank, schild van een (echte) schildpad, wc-bril, strohoed, al wandelend verzameld door de kunstenaar, eigen foto
