Zonsondergang bij Montmajour, 1888, Vincent van Gogh, particuliere collectie
* Nationale en internationale media waren vanochtend massaal naar het Van Gogh Museum gekomen omdat de woordvoerster vorige week al ‘iets heel bijzonders’ had aangekondigd. Directeur Axel Rüger (‘Ik heb zelden zo blij voor u gestaan’) had inderdaad spectaculair nieuws in petto: de ontdekking van een schilderij van Van Gogh dat meer dan honderd jaar uit het zicht was geraakt. Na twee jaar onderzoek is vastgesteld dat ‘Zonsondergang bij Montmajour’, tientallen jaren op zolder in een Noorse particuliere collectie, een échte Van Gogh is. Vincent schilderde het werk in de zomer van 1888 in het Zuid-Franse Arles, toen hij op het hoogtepunt van zijn artistieke ontwikkeling stond.
De vroegste herkomstgeschiedenis begint in 1890, toen het schilderij nog in de collectie van Theo van Gogh zat. De Franse criticus en handelaar Julien Leclercq kocht het zeer waarschijnlijk in 1901, als onderdeel van de aankoop van nog meer Van Goghs van Theo’s weduwe Jo. Rüger wilde geen nadere mededelingen doen over de identiteit van de – nog steeds particuliere – eigenaren: ,,Dat willen ze niet. En over de waarde doen we zelf nooit uitspraken.’’ In een artikel in ‘The Burlington Magazine’, het prestigieuze tijdschrift waarin kunsthistorici hun vondsten toelichten aan vakgenoten, laten Van Gogh Museum-onderzoekers Louis van Tilborgh, Teio Meedendorp en Oda van Maanen echter weten dat nazaten ‘Zonsondergang bij Montmajour’ aantroffen in de collectie van de Noorse industrieel Christian Nicolai Mustad (1878-1970). Volgens een verhaal dat in de familie de ronde deed had de Franse ambassadeur in Zweden het werk als een ‘onechte’ Van Gogh beoordeeld, waarna de verzamelaar het naar zolder had verbannen. De familie beschikte niet meer over aankooppapieren uit de tijd – rond 1908 - dat Mustad met verzamelen begon. Hij kocht onder meer van Edvard Munch, Cézanne, Pissarro en Degas.
Naar alle waarschijnlijkheid is de ‘Zonsondergang’ nog steeds van dezelfde Noorse familie. Pikant: niet alleen de gerenommeerde Amerikaanse kunsthandelaar Daniel Wildenstein onderschreef voor de erven het negatieve oordeel van de Franse ambassadeur, maar in 1991 ook het Van Gogh Museum. Na twee jaar onderzoek zijn de experts van het museum er nu honderd procent zeker van dat ze zich toen vergisten. Een cruciale bijdrage leverde de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed met onderzoek naar onder meer de gebruikte verfpigmenten en het type doekweefsel. En Van Tilborgh ontdekte in Arles de locatie waar Van Gogh het werk schilderde. De ‘nieuwe’ Van Gogh is vanaf 24 september een jaar in het museum te zien.
Voor meer informatie: www.vangoghmuseum.nl.
