Kazimir Malevich, Twee figuren in een landschap, 1931-1932, Merzbacher Kunststiftung
* Verbazingwekkend veel mensen beschikken over engelengeduld, als we tenminste mogen afgaan op de vaak lange wachttijden die velen er voor over hebben om Rijksmuseum en Van Gogh Museum binnen te komen. Voor wie niet is bedeeld met deze mooie eigenschap rustgevende tips voor de resterende vakantiedagen. Museum De Lakenhal, sinds 1874 gevestigd in het prachtige zeventiende-eeuwse gebouw dat als centrum voor de Leidse lakenhandel diende, haalde sterke bruiklenen uit binnen- en buitenland in huis voor de expositie ‘Utopia, 1900-1940. Visies op een nieuwe wereld’.
Befaamde expressionistische en constructivistische kunstenaars als Kazimir Malevich, Franz Marc, Sandor Bortnyk, Max Pechstein, Fernand Léger, Theo van Doesburg en Jan Sluijters lieten zich in dat tijdvak niet uit het veld slaan door de enorme dodenaantallen en verwoestingen van de Eerste Wereldoorlog. De constructivisten onder hen zetten zich met passie in voor een Nieuwe Samenleving voor een Nieuwe Mens, een utopisch totaalconcept dat zowel kunst en architectuur als design omvatte. De expressionisten gingen in hun kunst naar de vele emoties op zoek die Freud voor het eerst had blootgelegd in zijn therapieën. De informatie bij de expositie vat deze heel verschillende opvattingen als volgt samen: ‘Bij het expressionisme stond de persoonlijke vrijheid voorop, het individu dat zich letterlijk blootgeeft, met de nadruk op emotie. Bij het constructivisme maakte het individu juist deel uit van het grote geheel en waren standaardisatie en universaliteit de belangrijkste pijlers.’
Dat conservator Doris Wintgens Hötte beide stromingen in een groots gebaar onder de noemer ‘utopia’ durfde te scharen, zorgt in de monumentale zalen van De Lakenhal voor een uitzonderlijke visuele dialoog tussen verschillende kunstenaars die allemaal hetzelfde nastreefden in een wereld die intussen afstevende op een nieuwe catastrofe.
In De Mesdag Collectie – gevestigd in het negentiende-eeuwse museum met woonhuis van kunstenaar Hendrik Willem Mesdag en zijn vrouw Sientje aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag – debuteren acht hedendaagse kunstenaars met de eigen gemaakte expositie ‘Hoe verzamelt een kunstenaar?’ Edwin Deen, Lemert & Sander, Pet van de Luijtgaarden, We Make Carpets, Karianne Kirsten, Saskia Laurant, Stef Kreymborg en Meinbert Gozewijn van Soest waren deelnemers aan de cursus ‘De kunst van het tentoonstellen’ van het Van Gogh Museum, ‘moedermuseum’ van De Mesdag Collectie. Een willekeurige selectie, want alle bijdragen zijn origineel: Van Deen maakte stadsportretten aan de hand van flessen, viltstiften, rollen snoep en andere alledaagse voorwerpen, Karianne Kirsten formeerde tientallen porseleinen speelgoedhondjes in een cirkel en Stef Kreymborg bedacht ‘De Klaagmuur van Eenzame Sokken’. Kinderen kunnen intussen in een creatieve workshop terecht. Vinden ze vast ook leuker dan in een lange rij staan wachten.
Voor meer informatie over ‘Utopia’ in De Lakenhal in Leiden: http://www.delakenhal.nlen voor ‘Hoe verzamelt een kunstenaar?’ in De Mesdag Collectie in Den Haag: www.demesdagcollectie.nl.
Een van de 'stadsportretten' van Edwin Deen. Foto De Mesdag Collectie
