Shinichi Sawada, zonder titel, keramiek, 2006-2010, collectie Het Dolhuys
*Outsider-kunstenaars uit de collectie van Museum Het Dolhuys hebben - in elk geval de komende vijf jaar – een expositie-ruimte in de Hermitage Amsterdam. De eerste tentoonstelling van het eerste Nederlandse Outsider Art Museum – vandaag geopend door koningin Máxima - is een tweeluik van Nederlandse, Engelse, Franse en Iraanse kunstenaars uit de eigen collectie en een omvangrijke groep Japanse talenten van elders. Onder hen Shinichi Sawada (1982), in 2013 deelnemer aan de Biënnale van Venetië. Willem van Genk en Derk Wessels zijn onder de Nederlanders die naam hebben gemaakt als 'Outsider'.
Voor ontwerp en inrichting van de (vele) vierkante meters op de plek waar voorheen een van de museumwinkels van de Hermitage was gevestigd, tekenden Benthem Crouwel Architects. Ze verdeelden de ruimte in een aantal kleinere met donkere wanden: een vondst. Subtiel uitgelicht wekken de werken in deze intieme sfeer de concentratie op die ze verdienen. Door de grote diversiteit van Outsider-kunst was dat in één ruimte zeker moeilijker geweest.
Kei Suke Ishino, Girl, diverse materialen, 2011, collectie kunstenaar, foto Hermitage Amsterdam
Het Dolhuys-directeur Hans Looyen zet in de catalogus – een voorbeeldige uitgave met voor elke kunstenaar een geïllustreerde, informatieve biografie - de ontwikkeling van meer dan een eeuw Outsider-kunst op een rij. Rond 1900 begon een voorhoede onder de psychiaters en kunstenaars ‘psychotische kunst’ voor het eerst met een andere dan medische blik te bekijken. Via onder meer de Zwitserse psychiater Walter Morgenthaler (publiceerde in 1921 als eerste een monografie over Outsider-kunstenaar: Adolf Wölfi) en de Duitse psychiater en historicus Hans Prinzhorn (trok veel lezers met zijn boek ‘Bildnerei der Geisteskranken, 1922), exposities in het Museum of Modern Art in New York (vanaf 1929) en de verzameling van Jean Dubuffet in Lausanne (onder de noemer 'Art Brut' opgebouwd na de Tweede Wereldoorlog), eindigt Looyen enthousiast bij de groeiende populariteit van Outsider-kunst in de huidige tijd. Zie bijvoorbeeld de ruime aanwezigheid van Outsiders op de Biënnale van Venetië in 2013 en het reizende internationale project ‘The Museum of Everything’ van James Brett, nog tot 22 mei in de Kunsthal Rotterdam.
Derk Wessels, Portret Zwarte Haren, vetkrijt op papier, collectie Het Dolhuys
Eerst ruimt Looyen een hardnekkig misverstand uit de weg: ‘Psychiatrische diagnoses of aandoeningen zijn van geen belang bij de vaststelling of we kunnen spreken van Outsider Art. Het gaat niet om de ziekte of veronderstelde ‘afwijking’. We moeten ver blijven van de mythe ‘waanzin leidt tot ongekende geniale creativiteit’.
Wat is Outsider Art wel? Volgens Looyen is dat directe creativiteit in ongefilterde vorm: de niet tot kunstenaars geschoolde makers maken vaak ongepolijste, ruwe beelden als ‘exponent van de innerlijke stem in de kunst’. Ze nemen ons geregeld mee ‘in een soms wilde achtbaan van beelden’ en dat is soms ‘ronduit ongemakkelijk, ruw of lomp’. Aan het slot citeert hij toepasselijk een uitspraak van Aristoteles, zonder zweem van twijfel ook waar voor Outsider-kunst: 'Het doel van kunst is niet om de uiterlijke verschijning van de dingen te representeren, maar hun innerlijke betekenis.'
Vanaf nu ook gevestigd in de Hermitage Amsterdam: een Outsider Art Galerie, een Artotheek en twee ateliers voor kunstenaars van zorginstelling Cordaan. Favoriet van Museumkijker in de galerie: keramiek van Viresh Paltie.
Voor meer informatie: http://www.hermitage.nl; http://www.outsiderartmuseum.nl; http://www.hetdolhuys.nl en http://www.kunsthal.nl
Viresh Paltie, keramiek, eigen foto
