Peter Vos, uit Scheppingsverhaal, foto Centraal Museum
In het Centraal Museum in Utrecht een kleine expositie van werk van de tekenaar Peter Vos. Ik herinner me nog een grote overzichtsexpositie van hem, samen met zijn vriend Charles Donker. 2010 was dat. Het was ook het jaar dat Vos overleed. Zijn tekeningen zitten nog diep in ons collectief geheugen.
Door Lucie Th. Vermij
* Peter Vos tekende dieren en mensen en tussenvormen – en dat deed hij met veel humor en vernuft. Zijn Beestenkwartet (1970) en Sprookjes uit de lage landen (1972) waren/zijn bij een groot publiek bekend. Nu hangt er in het Centraal Museum een relatief kleine expositie over Peter Vos: 'Het Scheppingsverhaal en andere Utrechtse tekeningen.' Slechts één zaal.
De tekeningen van Vos zijn al goed vertegenwoordigd in de collectie van het Centraal Museum, zo meldt het museum. ‘Deze beroemde en zeer getalenteerde Nederlandse tekenaar, met sterke Utrechtse wortels en een band met ons museum, hoort bij ons', zei artistiek directeur Bart Rutten bij de opening. Bij deze expositie wordt echter ook nadrukkelijk de wens geformuleerd om nog veel meer van 's mans werk in de collectie op te nemen.
Aanleiding voor deze expositie is een herdruk van Het Scheppingsverhaal. Peter Vos tekende het nu vijftig jaar geleden, in 1959. Ook al is de expositie klein, het is er wel een om meteen weer verliefd op te worden: al die fijne tekeningetjes in schriften, op blaadjes, in notitieboeken. Gelegenheidstekeningen, series, reigers, giraffen, mussen, you name it. Zo mooi, zo aandachtig, zo precies, zo licht, zo onpretentieus, zo voor het pure plezier. Elke dier dat hij tekent heeft een uniek eigen karakter. Zo goed keek hij.
Peter Vos, uit Scheppingsverhaal, foto Centraal Museum
Peter Vos was dan ook een geboren tekenaar. Altijd had hij een schetsboekje en een potlood bij zich. Hij tekende vooral dieren, geïnspireerd op de Metamorfosen van de klassieke dichter Ovidius, en van transformaties van mensen in dieren. Veel van zijn tekeningen maakte voor vrienden en geliefden. Het Scheppingsverhaal waar deze expositie naar genoemd is, tekende hij in 1959 voor de toen 18-jarige Nederlands-Zweedse Mieke Heybroek, op wie hij verliefd was. Vos' scheppingsverhaal is nogal onorthodox, heel geestig en vertederend. God is verbeeld als een baardige monnik, die de wereld een beetje bij elkaar kleit en als sluitstuk ook de mens. Die mens is een jongetje dat in zijn eentje in het Paradijs speelt en dartelt, tot hij zich – als hij zich realiseert dat alle dieren met zijn tweeën zijn – alleen gaat voelen. De meisjesmens die God dan voor hem knutselt is heel geslaagd en kan het heel goed met de jongetjesmens vinden. Daar wordt God heel jaloers op en vertoornd over en dan zet hij hen uit het Paradijs.
Behalve de tekeningen uit het Scheppingsverhaal zijn ook de getekende albums ABC-voor Kors, De 100 Reigers en een ruime selectie tekeningen te zien. Het ABC-voor Kors, ook uit 1959, maakte hij samen met zijn Utrechtse vriend en dichter Theo Sontrop voor het zoontje van de VN-redacteur Jan Eijkelenboom,.
Peter Vos, uit Scheppingsverhaal, foto Centraal Museum
En er is materiaal te zien uit 1962 uit het boek De Honderd Reigers dat hij voor zijn toenmalige geliefde Frederike ('Fritzi') ten Harmsen van der Beek maakte. Hij tekende honderden reigers in de dierentuin van Stockholm. En toen hij bij Fritzi in haar villa Jagtlust in Blaricum verbleef tekende hij ze opnieuw, nu in een dummy van het boek Toekomst van het ongeloof. Hij tekende over de tekstpagina's heen of voegde nieuwe pagina's toe. Deze tekeningen verschenen in 1969 in druk.
En dan hangt er nog een reeks prachtige tekeningen die hij maakte voor Anneke van Bakkum, de vrouw met wie hij van 1965 tot 1976 getrouwd was. Deze collectie bevat de Vechtende centauers (1963) en Verschijningen van de mus (1970-1972) en elf van de twaalf kwartetten van het Beestenkwartet (1970).
Peter Vos bracht velen het hoofd op hol met zijn heerlijke tekeningen van mensen en dieren en met zijn charmante kop natuurlijk. Maar al die luchtigheid in de tekeningen had ook een keerzijde. Uit de documentaire 'Vogelparadijs' die regisseur David de Jongh in 2017 over Peter Vos maakte in de serie Het uur van de Wolf, blijkt hoezeer zijn leven ook duistere kanten had, die hij probeerde te verdragen met alcohol, met alle nare gevolgen van dien, waardoor zijn grote liefdes niet stand hielden. Het tekenen van vogels bracht hem lichtpuntjes in tijden van alcoholisme en depressies.
Schitterend werk is het. Een geniale tekenaar. Jammer dat hij er niet meer is. Gaat het nog een keer zien.
Peter Vos, uit Scheppingsverhaal, foto Centraal Museum
Voor meer informatie: http://www.centraalmuseum.nl
'Peter Vos, Het Scheppingsverhaal en andere Utrechtse tekeningen' is te zien t/m 17 juni 2019.
Expo 6, Centraal Museum, Agnietenstraat 1, 3512 XA Utrecht
De luxe heruitgave Peter Vos, Scheppingsverhaal is verschenen bij Rubinstein. (€25,99)
https://www.rubinstein.nl/boeken/scheppingsverhaal-peter-vos-getekende-brieven-jan-piet-filedt-kok-kunst-tekeningen-tentoonstelling/
Documentaire Het Vogelparadijs: https://www.ntr.nl/NTR-Documentaires/137/detail/Het-Uur-van-de-Wolf/VPWON_1247100
