Daciërs: pronkhelm expositie 'Dacia - Rijk van goud en zilver' Drents Museum, foto auteur
Door Theo Haerkens
Veel is er niet bekend over de Daciërs, een volk dat in de oudheid, zo’n 20000 jaar voor Christus al beschikte over grote hoeveelheden goud en zilver. Dat gebruikten ze niet alleen om sieraden te maken zoals ringen, halskettingen en oorbellen. De uiterst bekwame goudsmeden die in het noorden van het huidige Roemenië leefden, maakten ook sierlijke spelden waarmee de Daciërs hun mantels konden sluiten, schildjes van goud om hun kleding mee op te sieren en zelfs gouden ornamenten voor het verfraaien van paardentuig.
In een fraaie opstelling zoals we die gewend zijn van het Museum in Assen, worden tal van kunstwerken geëxposeerd in gedempt licht dat varieert van blauw tot paars. Centraal staat een zwarte piramideachtige constructie die wordt doorsneden door twee kruisende gangen. Op videoschermen in het centrum worden de echte parels - vervaardigd uit het neergeslagen ‘stof uit de kosmos’ - uit de expositie nog eens extra belicht. Dacia, zoals de bergachtige streek in Oost-Europa heette, wordt doorkruist door rivieren waar de rijkelijk aanwezige zilver- en goudklontjes bijna als vanzelf uit tevoorschijn komen.
Daciërs: diadeem, expositie 'Dacia - Rijk van goud en zilver', Drents Museum, foto auteur
Aan de basis van de piramide staan twee rijen vitrines met armbanden, diademen, drinkbekers en rituele voorwerpen die als gift meegingen in de graven van overleden koningen of aan de oever van een rivier werden verstopt als gift voor de goden.
Antropologen concludeerden uit het gebruik van Griekse letters in de smeedwerkjes dat de Daciërs, ook wel Geten genoemd, intensieve contacten onderhielden met de volkeren om hen heen. Ook met de Romeinen wisten ze een tijdlang vreedzaam samen te leven, blijkt uit geschenken die van hen afkomstig moeten zijn geweest. De cadeaus werden gegeven in ruil voor de belofte de grenzen van het Rijk te respecteren en hen niet aan te vallen. Kennelijk gebeurde dat nadat de Daciërs zich de Romeinen bij herhaling van het lijf hadden weten te houden.
Ook met andere buren: onder wie Kelten, zuidelijke Thraciërs, Scythen en Perzen werd van tijd tot tijd oorlog gevoerd. De Griekse historicus Herodotos sprak met respect over de Daciërs en noemde ze het dapperste volk onder de Thraciërs.
Eén van de fraaiste voorwerpen van de expositie is een gouden pronkhelm die helemaal versierd is met van binnenuit gedreven decoraties, afbeeldingen uit de mythologie. Andere figuurtjes zijn grotendeels cirkelvormig, mogelijk een verwijzing naar de zon die als een belangrijke god werd aanbeden. Aan de helm kleeft een wonderlijk verhaal: kinderen zouden het uiterst kostbare voorwerp hebben gevonden nadat de grond waarin het begraven was, door overvloedige regen was weggespoeld. Nadat ze er een poos mee hadden gespeeld namen ze de helm mee naar huis, waar het ding een tweede leven kreeg als drinkbak voor kleinvee, denk aan kippen. Vanwege het materiaal en de rijke versiering is moeilijk voor te stellen dat er zo achteloos mee is omgesprongen, al maakt het ontbreken van de bovenkant dat weer wel waarschijnlijk.
Minstens zo bijzonder is het verhaal bij een van collecties gouden munten die het museum toont. De Dacische elite zou die achter de hand hebben gehouden als ruilmiddel, op dezelfde manier als de Daciërs mogelijk gouden ringetjes gebruikten om handel te drijven met buurvolken. Dat valt nog te begrijpen, maar opmerkelijk genoeg waren er ook toen al nagemaakte munten, valsemunterij dus.
Daciërs: versiering paardentuig, expositie 'Dacia - Rik van goud en zilver', Drents Museum, foto auteur
Dat de Daciërs er een verfijnde cultuur op na hielden blijkt wel uit de voorwerpen die werden aangetroffen in de graven van een jonge man en vrouw. Behalve een drietal paarden waren er kostbare rituele smeedwerken van zilver, een materiaal dat in zwang kwam toen het goud schaarser werd. Mogelijk was het graf van een jonge vorst en zijn vrouw. Hij combineerde het koningschap met een rol als religieus leider. Precies weten we dat niet, want hoewel de grafgiften rijkelijk zijn versierd is de betekenis van deze ongetwijfeld boeiende mythologische wereld mét de koning begraven en vergeten.
Ook wordt een drietal korte zwaarden van goud geëxposeerd, waardeloos materiaal voor een echt zwaard, want veel te zacht om er een flinke houw mee uit te delen, maar uiterst geschikt om respect te tonen aan al dan niet overleden koningen of andere hoogwaardigheidsbekleders.
Daciërs: zwaard, expositie 'Dacia - Rijk van goud en zilver' in Drents Museum, foto auteur
Ondanks de aanwezigheid van talrijke uitbundig versierde voorwerpen afkomstig van vijftien Roemeense musea, houdt de bezoeker het idee dat er over de Daciërs - ‘een vergeten volk’ - nog heel wat vragen zijn die de tentoonstelling niet beantwoordt. Wat deed dit ruitervolk nog meer voor de kost? Hoe zagen hun huizen eruit? Wat voor kleding droegen ze en wat aten ze? Waarom is dit rijke en bepaald niet bangelijke volk dat leefde op het kruispunt van oost en west uiteindelijk van het wereldtoneel verdwenen? Waarom verdween hun rijkdom in de eerste eeuw na Christus plotseling en konden de Romeinen die ze zo lang wisten ze te weerstaan, na tussenkomst van de Sarmaten, een nomadisch volk uit het huidige Perzië, hun gebied alsnog overnemen?
Daciërs: kommetje, expositie 'Dacia - Rijk van goud en zilver' in Drents Museum, foto auteur
De tentoonstelling 'Dacia - Rijk van goud en zilver' in het Drents Museum in Assen duurt nog tot en met 26 januari 2025.
Voor meer informatie http://www.drentsmuseum.nl
Verzonden vanuit Outlook voor iOS
