Fiona Tan: still van 'Nele', hd-installatie. Courtesy kunstenaar en Frith Street Gallery Londen
* In Museum Van Loon – gevestigd in een prachtig Gouden Eeuw-pand aan de Keizersgracht - staat de komende maanden het VOC-verleden van Nederland en dat van de familie Van Loon in het bijzonder centraal. Philippa van Loon – laatste afstammeling van de regentenfamilie waarvan Willem van Loon in 1602 een van de oprichters was van de Verenigde Oostindische Compagnie – vond niemand minder dan Guggenheim-curator Thomas Berghuis bereid om de expositie Suspended (‘Uitgestelde’) Histories te realiseren.
Prominente deelnemer uit Nederland is Fiona Tan (1966, Indonesië). Tan nam Rembrandts ‘onechte’ dochter Cornelia - na de dood van haar vader in 1670 als zestienjarig meisje uitgehuwelijkt vertrokken naar Batavia - als inspiratiebron voor een verstilde video over tijdloze eenzaamheid.
Berghuis (1973) bouwde als specialist Aziatische beeldende kunst zo’n grote naam op dat hij inmiddels curator Chinese hedendaagse kunst van het Guggenheim Museum in New York is. Onder de kunstenaars naast Tan die deelnemen aan ‘Suspended Histories’ zijn: Tiong Ang (1961, Indonesië, woont in Amsterdam), Arahmaiani (1961, Indonesië), Simryn Gill (1959, Singapore, woont in Australië en Maleisië), Yee I-Lann (1971, Maleisië), Ni Haifeng (1964, China, woont in Amsterdam), Newell Harry (1972, Australië, ) en Titarubi (1968, Indonesië, zij vertegenwoordigt haar land op de editie 2013 van de Biënnale van Venetië).
Berghuis wilde ‘Suspended Histories’ als titel omdat geschiedenis in zijn visie een dynamisch proces is: een definitief oordeel over gebeurtenissen is niet mogelijk omdat elke generatie een eigen interpretatie aan de geschiedenis geeft. Philippa van Loon (1964) – met in haar familiewapen de Morenhoofden die onverbiddelijk naar de zwarte zijden van het kolonialisme verwijzen – stelt in de catalogus dat er op het gebied van handel, bedrijfsstructuren en – strategieën veel over het verleden bekend is, maar over de gevolgen voor de lokale bevolkingsgroepen nog maar heel weinig. Haar ambitie met de tentoonstelling in het huis waar ze opgroeide: ,,Hoewel het onmogelijk is om wat vele generaties terug is gebeurd, ongedaan te maken, is het wel mogelijk om een stem te geven aan degenen die niet zijn gehoord, om bewustzijn, begrip en erkenning te creëren, maar ook om te inspireren en te voeden.’’
De rijkdom aan impressies en interpretaties op ‘Suspended Histories’ is indrukwekkend. Zo geeft Arahmaiani met trotse foto’s van ‘gewone’ Indonesische vrouwen die zijn ingekaderd in de monumentale lijsten waarin anders deftige Van Loon-nazaten van de muren kijken, een stem aan vrouwelijke slaven uit vroeger eeuwen. Yee I-Lann bedacht een servies met afbeeldingen van de ‘Big Men’ die als politicus of politieman – hoog of laag geplaatst maakt bij macho’s niet uit – ook na de koloniale tijd de Maleisische samenleving domineren. De borden staan veelbetekenend op tafel in de eetkamer van het museum waar eerder machtige mannen als Poetin dineerden. Titarubi gaf met een mantel van duizenden goud-vergulde nootmuskaatnoten een stem aan de ongeveer 14.000 bewoners van de Banda-eilanden die de Nederlanders in de Gouden Eeuw vermoordden om zeker te blijven van het monopolie op de nootmuskaat-productie. Zo’n 1000 overlevenden mochten hen assisteren. Tussen de kunstschatten in het huis dat Hendrik van Loon in 1884 als huwelijkscadeau aan zijn zoon Willem gaf, krijg ook de schaamte vanzelf een stem.
Museum Van Loon heeft een lesbrief voor scholen ontwikkeld met onderwerpen als de VOC, slavernij, de Aziatische cultuur, immigratie, ontworteling en identiteit. Na de rondleiding kunnen leerlingen een creatieve opdracht uitvoeren in het koetshuis. Als aanvulling is er een koloniale of VOC-route door de stad uitgestippeld langs onder meer het Scheepvaartmuseum, Tropenmuseum, Rijksmuseum en Amsterdam Museum.
De expositie in Museum Van Loon (Keizersgracht 672, Amsterdam) duurt tot en met 20 januari. Voor meer informatie: www.museumvanloon.nl.
