Kermis op het Frederiksplein. Foto: Philip Mechanicus
* Bernadette van Woerkom van het Joods Historisch Museum (JHM) kon zich – vertelde ze over de overzichtstentoonstelling die vandaag werd geopend door K. Schippers – maar moeilijk losmaken van de prachtige favorieten die Philip Mechanicus (1936-2005) nog net zelf kon selecteren voor zijn boek ‘De laatste keuze’. En toch moest dat, want Mechanicus was na 1945 méér dan de onvergetelijke fotograaf van de vervallen Amsterdamse Jodenbuurt en van bekende schrijvers, dichters, kunstenaars en theatermakers als Vasalis, Leo Vroman, W.F. Hermans, Gerard Reve, Armando en Wim T. Schippers. En als laatste Matthijs van Nieuwkerk.
Mechanicus werd geboren aan de Zwanenburgwal vlakbij het Waterlooplein, als zoon van de joodse decoratie- en letterschilder Benjamin Mechanicus en de Duitse Olga Weber, niet-Joods en werkzaam geweest als dienstmeisje. Het gezin overleefde de Tweede Wereldoorlog dankzij het gemengde huwelijk. Rond 1950 kocht Mechanicus van zijn zakgeld zijn eerste Kodak Brownie C , waarmee hij begon met het fotograferen van huiselijke stillevens en dieren in Artis. Als assistent van bedrijfsfotograaf Jan Schiet deed hij in 1955 veel fototechnische basiskennis op; de bekende sociaal-documentaire fotograaf Ad Windig werd van 1956 tot 1959 zijn belangrijkste leermeester.
Windig stuurde zijn leerling zoveel mogelijk de straat op, waar de overlevenden in de buurt waar hij was opgegroeid, aan een nieuw bestaan waren begonnen in een decor van dichtgetimmerde huizen, ruïnes en kale plekken van puin. Mechanicus wist op zijn foto’s de sfeer van diepe armoede mooi te combineren met de vitaliteit van het straatleven dat van alle tijden is, zelfs in de buurt die zulke zware verliezen te verwerken had gekregen. Zijn meest geliefde thema waren straatjongens, waarvan hij er zoveel voor de lens had dat hij er een boek van had willen maken. Dat is er pas bij dit retrospectief van gekomen dankzij een uitgave van Bas Lubberhuizen. Buiten staan - onder de titel ‘Toen en Nu’ - tot en met 5 juli negentien fotopanelen op de plekken waar Mechanicus in de jaren vijftig en zestig zijn foto’s maakte. In de buurt waar nu de Stopera staat, stemt dat soms schrijnend melancholiek.
Omdat Mechanicus niet altijd genoeg verdiende met zijn ‘artistieke’ foto’s nam hij ook commerciële opdrachten aan. Hoogtepunt op de expositie is de diaserie van kleurenfoto’s die hij in 1971 voor het jaarverslag van verzekeraar Nationale Nederlanden maakte, onlangs ontdekt in het Bedrijfshistorisch Archief van de ING. Mechanicus bracht een kantoorleven in beeld dat alleen ouderen nog kennen: zonder computers, de telefoons hadden draaischijven en we mochten allemaal nog roken. Bijzonder zijn ook de portretten waarvoor Mechanicus als uitgangspunt een bekend klassiek of modern kunstwerk nam, zoals een Picasso-schilderij van een vrouw met visgraat-hoed voor De Groene Amsterdammer-hoofdredacteur Xandra Schutte. En ook de Japanse portretten die hij in 1990-91 maakte zijn prachtig. Het retrospectief dat Philip Mechanicus heeft gekregen is fascinerend door zijn rijkdom en diversiteit. Hulde aan Bernadette van Woerkom.
Het tentoonstelling in het Joods Historisch Museum duurt tot en met 27 oktober. Voor meer informatie: www.jhm.nl.
