Zelfportret Gisèle van Waterschoot van der Gracht, 1948, detail, eigen foto
* In Castrum Peregrini (‘burcht van de pelgrim’) aan de Herengracht hielden kunstenares Gisèle van Waterschoot van der Gracht (1912-2013) en de Duitse dichter Wolfgang Frommel tijdens de Tweede Wereldoorlog jonge joodse onderduikers verborgen. Ze maakten de opsluiting draaglijk met een programma vol kunst en poëzie. Van Waterschoot van der Gracht – in 1959 getrouwd met Arnold d’Ailly (1902- 1967), van 1946 tot 1956 burgemeester van Amsterdam – bleef aan de Herengracht wonen tot haar dood. Groepen tot maximaal twaalf personen kunnen er onder begeleiding een bezoek brengen. Het interieur (grotendeels intact, overal kunst, tijdloze klassieke meubels, overvolle boekenkasten, fenomenaal uitzicht over de gracht) spoort meteen aan een boek uit de kast te trekken en ergens te gaan zitten lezen en nadenken, wifi ver weg, historische sensatie dichtbij.
Interieur Castrum Peregrini, uitzicht bureau Arnold d' Ailly, oud-burgemeester Amsterdam, echtgenoot Gisèle d' Ailly, eigen foto
Castrum Peregrini vervult sinds het overlijden van de hoofdbewoonster de functie van ‘Huis van cultuur, vriendschap en vrijheid’: het heroïsche verleden wordt er met drie pijlers gecombineerd met acute maatschappelijke vraagstukken. Het publieksprogramma Memory Machine omvat lezingen, tentoonstellingen, publicaties en debatten waarin het culturele geheugen van de samenleving en individuele identiteit centraal staan. Tweede pijler is de ‘Intellectual Playground’, internationale denktank voor filosofen, politicologen en schrijvers die kennis delen en verzamelen. Het ‘Huis van Gisèle’ is bezoekerscentrum, burgermoed van vandaag wordt gevierd met de jaarlijkse Gisèle Prijs.
Impressie interieur Castrum Peregrini, Herengracht 401, eigen foto
Op de expositie ‘Made in Amsterdam: 100 jaar in 100 kunstwerken’ in het Amsterdam Museum is tot en met 31 juli het zelfportret te zien dat de kunstenares in 1948 maakte, een bruikleen van Castrum. Gisèle draagt een ‘Hudson Bay blanket-coat’, een traditionele mantel die ze vlak na de oorlog in de Verenigde Staten had gekregen toen ze er lezingen gaf over leven en werken van Nederlandse kunstenaars tijdens de Duitse bezetting. Ze sprak onder meer tijdens de opening van een Max Beckmann-tentoonstelling in New York. Beckmann en zijn vrouw woonden tijdens de oorlog in Amsterdam en waren bevriend met Gisèle.
Voor gedetailleerde informatie over Castrum Peregrini (Herengracht 401, Amsterdam, ingang Beulingstraat): http://www.castrumperegrini.org
Deel atelier Gisèle d'Ailly, eigen foto
