foto State Hermitage Museum St. Petersburg
* Wie de komende maanden in de Hermitage Amsterdam op expeditie gaat langs de Zijderoute trekt langs dertien opgravingssites in verdwenen rijken met namen die zó in een sprookjesboek kunnen. De reis begint in de 2-de eeuw voor Chr in de grafsteden van Xiongnu-nomaden in de bergen van Noin-Ula in Noord-Mongolië en eindigt via Parthië (globaal het huidige Noord-Iran) in de Noordelijke Kaukasus op de begraafplaatsen Mosjtsjevaja Balka en Chasaoet, in gebruik tot de negende eeuw.
De gipsen hand van een boeddha uit de 2-de of 3-de eeuw vonden archeologische expedities tussen 1930 en 1960 in Bactrië. Deze streek strekte zich uit in het huidige Afghanistan, Tadzjikistan, Oezbekistan en Turkmenistan. Zarathustra predikte er zijn ‘vuurreligie’, maar het boeddhisme won er ook terrein. De cultuur bleef intussen hellenistisch en het schrift Grieks. Onder de topstukken uit Bactrië uit Amsterdam zijn een gouden schaal uit de 1-ste eeuw voor Chr en een kalkstenen gesneden fragment van een fries uit de 2-de/3-de eeuw.
Onder de ruim 250 bruiklenen uit de Oosterse collectie van het moedermuseum, is ook een gem (bewerkte edelsteen) met goud en carneool uit Parthië. Dat ontstond in de derde eeuw voor Chr na het uiteenvallen van het rijk van Alexander de Grote. De handwerksman die het sieraad in de vroege Middeleeuwen maakte, verbeeldde het thema van Daniël in de leeuwenkuil.
Het totale netwerk van de Zijderoute dat van China naar de Middellandse Zee leidde, omvatte zo’n 7000 kilometer. De machtigste handelsmacht in Centraal-Azië was Sogdië, een steeds wisselende groep vorstendommen en republieken in het gebied van het huidige Oezbekistan, Tadzjikistan en Afghanistan. Volgens de ‘commissarissen’ van de tentoonstelling, de St. Petersburgse specialisten Pavel Lurje en Kira Samosjoek, speelden de Sogdiërs een intensieve rol op de routes tussen China, India en Perzië. Van de zesde tot en met de achtste eeuw beheersten ze ook een aanzienlijk deel van de handel in China zelf, met een luxe leven als beloning. Het exquise bewerkt zilver uit Sogdië was een zeer geliefd exportproduct.
De vorst van Samarkand trad officieel op als koning van Sogdië, maar die van Boechara bewoonde het rijk gedecoreerde paleis in Varakhsha waar nog steeds opgravingen gaande zijn. Onder de topstukken in Amsterdam is ook de ruim negen lange muurschildering van een godheid in gevecht met roofdieren uit de Rode Zaal van het paleis van Varakhsha (7-de, 8-ste eeuw). Restauratie is mogelijk gemaakt door crowdfunding onder de Vrienden van de Hermitage.
Tot in de veertiende eeuw werd er via de Zijderoute gehandeld in zijde, lakwerk, keramiek en porselein (uit China) en vanuit Siberië in bont en pelsdieren. Uit het Westen was er bijvoorbeeld export van glas en textiel en uit India en Zuidoost-Azië van producten als topaas, smaragd, jade en parfums. De handel nam – onder meer - af omdat de Chinese Ming-dynastie in de vijftiende eeuw met het exporteren van zijde stopte en de Portugese ontdekkingsreiziger Bartholomeus Diaz in 1488 de vaarroute rond Kaap de Goede Hoop ontdekte.
De ontdekking van de archeologische rijkdommen langs de Zijderoute dateert van eind negentiende eeuw, waarna Rusland, Groot-Brittannië, Duitsland en Japan expedities talloze expedities organiseerden. De huidige vondsten, benadrukt de Hermitage Amsterdam, blijven in de musea van het herkomstland.
De expositie ‘Expeditie Zijderoute. Schatten uit de Hermitage’ in de Hermitage Amsterdam duurt van 1 maart tot en met 5 september. Voor meer informatie: www.hermitage.nl
Hand van een boeddha, Noord-Bactrië, 2de/3de eeuw. Foto: State Hermitage Museum, St Petersburg
