Lynn Chadwick, Beast VII, 1956, brons, c/o The Estate of Lynn Chadwick/Blain/Southern; Alberto Giacomett, Chat, 1954, brons en Chien, 1957, brons, Collectie Fondation et Aimé Maeght, Saint-Paul-de-Vence, Frankrijk
Door Hannah van Herk
*Wat doet Beest VII van Chadwick met de graatmagere kat van Giacometti? Hij loert, klaar om te springen. Zij negeert hem, zoals alleen straatkatten dat kunnen. De derde gestalte in de ruimte – de hond die Giacometti zijn zelfportret noemde, gaat onverstoord zijn eigen gang.
Op de expositie Giacometti-Chadwick, Facing Fear in Museum De Fundatie worden ruim 150 werken van Alberto Giacometti en Lynn Chadwick nadrukkelijk sámen tentoongesteld. Mannen die – aldus het museum – 'op hun eigen wijze de toestand van ontluistering en angst in Europa tijdens de jaren van de Koude Oorlog belichamen'. Een andere overeenkomst: beiden werkten figuratief in een tijd dat abstract de mode was.
Alberto Giacometti (Borgonovo 1901-1966) is een van de toonaangevende kunstenaars van de twintigste eeuw. Hij werd geboren in Zwitserland, vlakbij de Italiaanse grens, zoon van kunstminnende Portugese vluchtelingen, zijn vader was impressionistisch schilder. Het grootste deel van zijn leven woonde en werkte hij in Parijs. In Giacometti's oeuvre zijn zowel kubisme als niet-westerse invloeden en surrealisme vertegenwoordigd. Wereldfaam verkreeg hij echter met zijn iconische, fragiele mensfiguren.
Alberto Giacometti, Chien, 1957, brons, collectie Marguerite et Aimé Maeght, Saint-Paul-de-Vence, foto: Claude Germain, Archives Fondation Maeght
In Giacometti's werk staat het menselijk lichaam centraal. Soms levensgroot zoals de l'Homme qui marche - in De Fundatie met een ereplaats op de hoogste verdieping - soms slechts enkele centimeters hoog. Giacometti was ook geobsedeerd door het portret. Talloze malen portretteerde hij zijn broer Diego en zijn vrouw Annette. Ook zijn maîtresse Caroline en vrienden als Simone de Beauvoir en Jean-Paul Sartre poseerden voor hem.
Met het maken van zijn dunne, langgerekte figuren begon Giacometti na de Tweede Wereldoorlog. Het werd een obsessieve odyssee waarin de kunstenaar probeerde de essentie van de mens uit te drukken zonder dat hij daarin, naar zijn eigen oordeel, ooit slaagde. Dat zullen overigens niet veel mensen met hem eens zijn. Als je dit mislukt noemt, heb je het wel over schitterende mislukkingen.
Lynn Chadwick, Sitting Couple, 1990, gelast RVS, c/o The Estate of Lynn Chadwick/Blain/Southern
Lynn Chadwick (Londen, 1914-2003) werd bekend door de sculpturen die hij vervaardigde uit samengelaste stukken ijzer. Hij werd opgeleid als architectonisch tekenaar – en dat was tevens zijn enige formele kunstopleiding. In de jaren 1933 tot 1939 werkt hij voor verschillende architectenbureaus in Londen. In die periode zette hij zijn eerste stappen als kunstenaar, maar pas na de Tweede Wereldoorlog maakte hij er zijn beroep van. Aanvankelijk maakte hij naam met mobielen ter verfraaiing van stands op beurzen, maar al snel kreeg hij meer opdrachten en langzamerhand maakte hij de overstap van ontwerper naar beeldenmaker. Zijn specialisme: krachtige oerbeelden van mens en dier door ijzeren staven aan elkaar gelast, de ruimtes in het skelet opgevuld met een soort cement.
Museum De Fundatie benadrukt dat de paden van Giacometti en Chadwick elkaar kruisten op de Biënnale van Venetië in 1956. Van een fysieke ontmoeting lijkt echter geen sprake te zijn geweest, want Giacometti was nog voor de opening van de biënnale alweer vertrokken. Met deze twee kunstenaars nam de Europese beeldhouwkunst volgens De Fundatie 'definitief afscheid van de vooroorlogse romantiek en esthetiek, om met beide benen te landen in de rauwe realiteit'. Hoewel Giacometti de grote favoriet was, gunde de jury de Grand Prix of Sculpture aan de dertien jaar jongere Chadwick.
Alberto Giacometti, De hanglamp, 1959, litho, collectie Fondation Marguerite et Aimé Maeght, Saint-Paul-de-Vence, Frankrijkrijk, foto Hannah van Herk
Op de vier verdiepingen van het museum staat het werk van beide kunstenaars nadrukkelijk samen. Van Giacometti zijn niet alleen de graatmagere gestalten met zware voeten aanwezig, maar ook schitterende oudere werken. Daarnaast zijn er ook schetsen en grafisch werk van beiden te zien. De schetsen van Giacometti laten zien dat hij zijn personages hier vaak wel degelijk in een omgeving plaatst.
Tijdens het kijken dringt de vraag zich op: is dit werk nou echt 'Facing Fear', zoals het museum zo nadrukkelijk stelt? Vooral het latere werk van Chadwick getuigt van speelsheid en gevoel voor humor. De oeuvres van beide kunstenaars worden hier in een maatschappelijk kader geplaatst dat past als een knellend korset.
Laat u dit echter niet tegenhouden om vóór 31 januari 2019 naar Zwolle af te reizen. De kwaliteit van het werk is fenomenaal. En een deel van de aantrekkingskracht bestaat uit de spannende wijze waarop de werken van de twee bijeengebracht zijn, op elkaar reageren en soms zelfs door het museum lijken te bewegen. Ach, je zou het allemaal wel in je eigen tuin willen zetten!
De tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met Fondation Marguerite et Aimé Maeght (Saint-Paul-de-Vence, Frankrijk) en The Estate of Lynn Chadwick and Blain|Southern (Londen).
Wie zich wil voorbereiden: kijk op de uitstekende website van De Fundatie: https://www.museumdefundatie.nl/nl/giacometti-chadwick/
Museum de Fundatie
22 september 2018 t/m 6 januari 2019
Giacometti-Chadwick, Facing Fear.
https://www.museumdefundatie.nl/
Lynn Chadwick, Two Winged Figures Golden Weddng, 1968-71, lithografie op papier, Courtesy of The Estate of Lynn Chadwick and Blain/Southern, foto: Steve Russell Studios
