Stien Eelsingh, Tijdens de schaft,1952, olieverf, Stedelijk Museum Meppel
Stien Eelsingh (1903-1964) was een expressionist die woonde en werkte in Staphorst. Eén van haar belangrijkste onderwerpen: Staphorster vrouwen. Haar schilderijen vonden gretig aftrek: vaak waren ze al verkocht voor de verf droog was. Haar werk heeft nog niets aan zeggingskracht verloren. In het Stedelijk Museum in Meppel is een permanente tentoonstelling aan haar werk gewijd.
Door Lucie Th. Vermij
Honderden prachtige expressionistische portretten maakte Stien Eelsingh in Staphorst, daarmee een beeld schetsend van de in zichzelf gekeerde Overijsselse christelijke boerengemeenschap met een heel eigen cultuur en leefregels. De inwoners van Staphorst vormden een unieke gemeenschap met een hard en arbeidzaam leven, tegelijk heel saamhorig. Je ziet bij Eelsingh Staphorsters op het land, aan tafel, in de kerk. Samen, koesterend, biddend, rouwend. Met een heel kleurige cultuur, kleur in de huizen, de keukens, de tuinen, de klederdracht, de dieren. Het ging Eelsingh er vooral om de Staphorster ziel vast te leggen, niet zozeer om individuele mensen te laten zien. Dit deed ze in een krachtige expressieve stijl met indringende kleuren, zoals veel expressionisten.
Stien Elsingh, Meisjes, boeket en haan, 1955-1960, gouache, Stedelijk Museum Meppel
De schilderijen en gouaches van Stien Eelsingh vormen de museale basis van Stedelijk Museum Meppel, dat tot voor kort Kunsthuis Secretarie heette en al 25 jaar bestaat. Het museum is gevestigd in het oude gemeentehuis en heeft als museum nu grotere ambities. Behalve op Eelsingh wil het de nadruk leggen op schilders die in de vorige eeuw in Meppel actief waren. Ook belooft het wisselende tentoonstellingen van schilderijen, keramiek, textiel, fotografie, beeldhouwwerk, plastieken, mode, glaskunst en videokunst.
Stien Eelsingh, Voorjaar Staphorst, 1951, gouache, Stedelijk Museum Meppel
Christine Eelsingh werd in 1903 geboren in Zwolle. Haar vader was fotograaf met een eigen winkel. Voor hun dochter hadden haar ouders een toekomst als pianolerares bedacht, maar zij wilde per se de schilderkunst in. Ze begon met een schildersezel en tekenbord in een kleine ruimte in het atelier van haar vader. In eerste instantie schilderde ze stadsgezichten, portretten van vooral ambachtslieden, werklozen en bloemstillevens. Al jong was ze lid van de Zwolse kunstkring.
In 1935 verhuisde ze naar Amsterdam, waar ze privélessen nam en lid werd van de kunstenaarsverenigingen ‘Arti & Amicitiae’ en ‘De Brug’. Ze raakte bevriend met andere expressionisten als Else Berg, Jan Wiegers en Johan Dijkstra. In 1941 trouwde ze met de acht jaar jongere Meppeler fotograaf/schilder Roelof Frankot, die ze al in Zwolle had leren kennen. In deze periode verbleef Eelsingh al van tijd tot tijd in Staphorst, waar ze in het plaatselijk café een kamer huurde en de bewoners tekende en schilderde. Toen de gevolgen van de oorlog ernstiger en voelbaar werden, besloot het echtpaar zich helemaal in Staphorst te vestigen. Ze huurden een bouwvallige boerderij en restaureerden het: De Witte Boerderij deed dienst als woning, atelier en expositieruimte. In deze traditionele boerengemeenschap bouwde ze een bestaan op als zelfstandig kunstenaar. Zij leefde er als bohemienne, maar de bewoners accepteerden en waardeerden haar. Velen stonden graag model voor haar, zolang ze maar onherkenbaar in beeld gebracht werden. Het leidde tot een indrukwekkend oeuvre expressionistisch tekeningen, gouaches, schilderijen en grafisch werk met als centraal thema: de ziel van Staphorst.
Stien Eelsingh, Schaft, 1950- 1955, gouache, Stedelijk Museum Meppel
In 1945 werd dochter Margreet geboren. Enkele jaren later verliet Frankot het gezin en moest Stien alleen de kost verdienen en hun dochter opvoeden. Dat lukte haar goed. De inmiddels fameuze ‘Witte Boerderij’ werd een landelijk bekende culturele hotspot. Niet alleen haar eigen werk was er te zien, maar ook dat van de Ploegleden uit Groningen. Vernissages werden opgeluisterd door optredens van landelijk bekende artiesten als Paul van Vliet, Hetty Blok en Simon Carmiggelt.
Stien Eelsingh, Bij het kippenhok, 1955-1960,gouache,Stedelijk Museum Meppel
Stien Eelsingh was zeker niet de enige schilder die geïntrigeerd werd door Staphorst. Al vanaf de 19e eeuw bezochten kunstenaars het Overijsselse dorp, zoals Jan Sluijters, Lammert van der Tonge, Jo Koster en meer recent: Henk Lassche. Wat de schilders er zochten en zoeken is duidelijk: de architectuur, de boerderijen met felgroene luiken, blauwe kozijnen en de levensboom boven de deur. Maar vooral de Staphorsters zelf, die zo schilderachtig in beeld gebracht konden worden. Toch werd Staphorst nooit kunstenaarskolonie, zoals Laren of Bergen. De meeste schilders waren passanten in Staphorst - op Stien Eelsingh na.
Stedelijk Museum Meppel
Hoofdstraat 22, 7941 AG Meppel.
Beperkte openingstijden: vrijdag t/m zondag 13-17u.
https://stedelijkmuseummeppel.nl/
Verder lezen:
- Mieke Mulders, Stien Eelsingh | Expressionist van Staphorst, WBooks, 2021, € 24,95.
- Roel Smit-Muller, Stien Eelsingh, Waanders, 1998.
Documentaire:
- Willem van der Linde, ‘Stiene, schilderes op Staphorst’ (2006).
Meer over Staphorster schilders:
- Roel Smit-Muller, De schilders van Staphorst, WBooks, 2018
- Website Staphorst in beeld’: http://www.staphorstinbeeld.nl/#filter=.kunst
