Nam June Paik, Sistine Chapel, 1993, tentoonstellingskopie met dank aan de Nam June Paik Estate. Foto Peter Tijhuis
Door Lucie Th. Vermij
Eigenlijk wilde ik naar de tentoonstelling over Nam June Paik toen ik half maart – de dag voor de lockdown - het Stedelijk in Amsterdam bezocht. Die bleek nog net niet open. De volgende dag ging ook The Future is Now ineens voor onbepaalde tijd dicht. Onder het kopje 'Stay At Home Stedelijk. Online kijken, luisteren en doen' heeft het museum inmiddels aan een aanbod minidocs, podcast en audiotours gewerkt. Met onder meer een mooie rondleiding van ruim een half uur door de zalen met Nam June Paik onder leiding van curator Leontine Coelewij.
Online museumbezoek zou een ontdekkingsreis moeten zijn. Maar de meeste musea die online presentaties aanbieden, laten de bezoeker alleen maar wat dolen door het gebouw. Zonder focus is dat verwarrend en na een tijdje gaat het zelfs vervelen. Naar een museum ga je om iets onverwachts, speciaals en specifieks aangeboden te krijgen. Een tentoonstelling zoomt in op een deelaspect en leert je iets dat je nog niet wist, nog niet zag, nog niet eerder ervoer. Zo zou het ook online moeten zijn. Ik beloofde een week of twee geleden online tentoonstellingen te bezoeken en aan te bevelen, maar raakte zo alras mijn enthousiasme kwijt. Alle goede bedoelingen van musea ten spijt: doe mij maar een park. De online-tentoonstelling 'Eat, Drink and Be Merry' over eten en drinken in de middeleeuwen in het Amerikaanse J. Paul Getty Museum was een positieve uitzondering. Dat kwam - denk ik - omdat deze tentoonstelling speciaal voor het internet werd gemaakt. Op 2 april schreef Bianca Stigter in de NRC dat deze tentoonstelling er ook voor haar uitsprong, precies om die reden. Het Getty heeft niet geprobeerd ‘alles’ te laten zien. Gekozen is voor een selectie en beweegredenen voor die selectie.
Nam June Paik, TV-Buddha, 1974, Collectie Stedelijk Museum, foto Stedelijk Museum
Deze aanpak vindt gelukkig navolging. Sinds een week of twee zet het Stedelijk Museum steeds op vrijdagmiddagen, een rondleiding op Instagram. En daarna op YouTube. Wél heel erg leuk: samen met de curator reis je door het lege museum. De curator is duidelijk geen professionele presentator, maar weet je heel innemend nieuwsgierig te maken, uitnodigend om als het museum weer open is, onmiddellijk te gaan kijken. Er is méér dan die live tours. Onder de noemen 'Stay At Home’ zijn er nu ook minidocs, podcast & audiotours beschikbaar.
Zo is het mogelijk toch nader kennis te maken met het werk van Nam June Paik (1932-2006). Het Stedelijk heeft een lange relatie met deze kunstenaar die er al 1977 zijn eerste solotentoonstelling had. Paik werd geboren in Seoul (Korea), maar woonde en werkte ook in Japan, Duitsland en de VS. Hij was een pionier op het gebied van multimedia- en videokunst, geloofde in een samengaan van kunstenaar en technicus en in robots als een humanistische uitdrukking van technologie. Hij deed video, performances, muziek en televisie-uitzendingen, maakte onderdeel uit van een internationaal netwerk van kunstenaars, musici en performers. Landsgrenzen en culturele verschillen vond hij irrelevant. Zijn werk weerspiegelt deze globale verbondenheid en zijn fascinatie met zowel oosterse als westerse filosofie en tradities.
Nam June Paik, Uncle, 1986, particuliere collectie, met dank aan Hauser & Wirth, c The Estate of Nam June Paik
Leontine Coelewij leidt de kijker door de zalen, ze begint bij de 'TV Buddha' uit 1974, aangekocht door het Stedelijk in 1978. Het is een installatie waarbij een houten Boeddhabeeld wordt gefilmd die dat eigen beeld tegelijkertijd ‘bekijkt’ op een televisietoestel dat recht tegenover hem staat. Fenomenaal in al zijn bedrieglijke eenvoud, Ook te zien is 'TV Garden' uit 1974-1977, een installatie met televisietoestellen en levende planten. Het is een futuristisch landschap waarin technologie een integraal onderdeel van de natuur vormt. De online rondleiding smaakt naar meer. Het blijft een ‘sneak preview’, je krijgt vooral zin om de expositie in het echt te gaan zien. In veel zalen is aandacht voor de samenwerking met andere kunstenaars, onder wie componist John Cage, choreograaf Merce Cunningham, celliste Charlotte Moorman en kunstenaar Joseph Beuys. De tentoonstelling besluit met het monumentale werk 'Sixtijnse Kapel' uit 1993, dat Paik maakte voor het Duitse paviljoen op de Biënnale van Venetië van 1993. Tientallen projectoren tonen fragmenten van zijn werk en dat van artistieke geestverwanten langs de wanden en plafond van deze enorme zaal, vergezeld van geluid en geluidseffecten. Het is een totaalervaring. Hij kreeg voor dit werk de Gouden Leeuw.
Nam June Paik. Magnet TV, 1965, Whitney Museum of American Art, New York, purchase with funds from Dieter Rosenkranz, c The Estate of Nam June Paik
Deze virtuele rondleiding heeft mij weer enthousiaster gemaakt over online museumbezoek. Bovendien een mooie uitnodiging om het werk van Nam June Paik – hopelijk gauw – in het echt te zien en nader – en dichterbij - te leren kennen.
Lees verder:
– De live tours door het Stedelijk Museum.:
ttps://www.youtube.com/playlist?list=PLGKMqvtYsgVnjEaUIj_1h2fc-Hv4UrKk0
– Bianca Stigter in NRC over online musea
- Voor meer informatie: http://www.stedelijkmuseum.nl
