Mars en Venus betrapt door Vulcanus, Joachim Wtewael, 1606-1610, The J. Paul Getty Museum, Los Angeles
* De manke smid Vulcanus betrapt zijn echtgenote Venus, godin van de liefde, tijdens overspel met oorlogsgod Mars. De woedende god van het vuur heeft Venus en haar minnaar zojuist gevangen onder een ragfijn weefsel van eigen makelij dat hij onzichtbaar had opgehangen aan de balken van het echtelijk bed. Onder de vele goden die toekijken heeft Saturnus, de god van de landbouw met zeis in zijn linkerhand, het beste uitzicht. Het smadelijke tafereel – beschreven door Homerus en Ovidius - was een van de favoriete onderwerpen van Joachim Wtewael (1566-1638), de Utrechtse virtuoos van het Noord-Nederlandse maniërisme die tijdens zijn leven goed verkocht maar daarna in de schaduw van de Hollandse meesters van de Gouden Eeuw raakte.
Op de expositie ‘Liefde en Lust’ in het Centraal Museum in Utrecht is dat al bij de eerste blik een raadsel. De veertig schilderijen en tien tekeningen van Wtewael die – naast de eigen collectie – uit belangrijke Europese en Amerikaanse musea en particuliere verzamelingen komen, houden de aandacht van begin tot eind scherp omdat Wtewael zo’n magische verhalenverteller was, met als troeven een virtuoze techniek als fijnschilder (ook op koper), zijn schitterende kleurgebruik, levenslust en gevoel voor humor. De aanbidding van de herders, Lot en zijn dochters, de bruiloft van Peleus en Thetis, of een ‘gewoon’ familieportret: het maakte niet uit welk genre onderwerp hij koos.
Wtewael werd rijk in de vlashandel. Als levensgenieter (een indruk die zijn zelfportret wekt) die niet van zijn kunst hoefde te leven, kon hij in alle vrijheid ook prikkelend erotische naaktscènes verbeelden. Hij werd er beroemd mee, al werden ze soms zo aanstootgevend gevonden dat er censuur werd toegepast: bij een tekening van Venus en Mars werden de blote lichamen er bijvoorbeeld resoluut uitgeknipt.
Het Noord-Nederlandse maniërisme met zijn extreem geïdealiseerde natuur, naakte figuren met verlengde lichamen en ledematen in gekunstelde houdingen doet volgens het Centraal Museum nogal on-Hollands aan. Gevoegd bij de verschillende manieren waarop Wtewaels naam werd gespeld (Wttewael, Uytewael, Wtewael), zou dat mogelijk verklaren waarom de kunstenaar uit de schijnwerpers raakte. ‘Liefde & Lust’ in het Centraal Museum is een tentoonstelling van vijf sterren, de herwaardering van Wtewael begon omstreeks 1970 en anno 2015 is hij glorieus helemaal terug. De expositie is vrucht van nauwe samenwerking met de National Gallery of Art, Washington D.C, de Sarah Campbell Blaffer Foundation en het Museum of Fine Arts, Houston.
De expositie ‘Liefde & Lust. De kunst van Joachim Wtewael (1566-1638)’ in het Centraal Museum (Nicolaaskerkhof 10, Utrecht) duurt tot en met 25 mei. Voor meer informatie: www.centraalmuseum.nl.
Mars, Venus en Cupido, Joachim Wtewael, ca. 1610, Stichting P. en N. de Boer, Amsterdam
