Joseph Adolph Schmetterling, Reclamebord silhouetten, geknipt papier, penseel in zwart op lichtgroen fond, ca. 1785, collectie KOG, foto Rijksmuseum
*Razend knap, nu in het Rijksmuseum op een expositie van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (KOG): knipsels van de Weense kunstschilder Joseph Adolf Schmetterling (1751-1828). Schmetterling was sinds 1782 werkzaam in Amsterdam als maker van silhouetten van geknipt papier. Op het reclamebord dat hij omstreeks 1785 maakte staan kinderen van alle leeftijden, mannen en vrouwen, zowel in borstbeeld als ten voeten uit. Schaarkunst was volgens projectcoördinator Daniel Horst een geliefd huiselijk tijdverdrijf, er zijn vooral anonieme voorbeelden bewaard gebleven. Naast Schmetterling vergaarde ook Joanna Koerten (1650-1715) er professionele roem mee. De expositie is ondergebracht in door het hele museum verspreide kabinetten, raadzaam die vooraf aan te kruisen op de plattegrond. Gratis mee te nemen bij de infobalie.
Jospeh Adolf Schmetterling, Officier te paard, geknipt papier, penseel ingrijs, zwart op lichtgroen fond, 1787, collectie KOG, eigen foto
Het KOG heeft sinds de oprichting in 1858 een omvangrijke verzameling opgebouwd. Oogmerk was en is de zorg voor behoud van cultureel erfgoed. Zoals bijvoorbeeld waaiers, gevelstenen, munten, architectuurtekeningen, zegels en charters. Alleen al de Atlas Amsterdam – met historisch-topografische tekeningen, prenten, kaarten, foto’s en prentbriefkaarten - omvat ruim 25.000 objecten.
Anoniem, Loterijprent voor de Oude Kerk, houtsnede (oud ingekleurd), 1558, collectie KOG, foto Rijksmuseum
Het Rijksmuseum – het KOG is daar sinds 1885 gehuisvest – exposeert nu hoogtepunten uit de deelcollecties Atlas Amsterdam en de Atlas Zeden en Gewoonten. Daaronder de eerste ingekleurde vogelvluchtkaart van Amsterdam van Cornelis Anthonisz (1567-1568) en een anonieme Loterijprent voor de Oude Kerk uit 1558, een reclameprent voor het inzamelen van geld voor de bouw, de eerste afbeelding van één specifiek gebouw in de stad. Uit de Atlas Zeden en Gewoonten, de verzameling over het dagelijks leven, werden naast knipsels onder meer de vrolijke dagboekjes geselecteerd die amateurtekenaar Jacob de Vos (1774-1844) over het dagelijks leven van zijn zoontjes maakte. Het KOG beperkt zich niet tot het verre verleden. Zo adviseerde de commissie voor de Atlas Zeden en Gewoonten het bestuur ook over de aankoop van een cartoon van Peter van Straaten.
Jan van der Heyden, Verbrand schip op de werf van de Oost-Indische Compagnie op Oostenburg, zwart krijt, penseel i grijs en zwart, pen in bruin, 1690, collectie KOG, foto Rijksmuseum
De KOG-expositie in het Rijksmuseum duurt tot en met 10 mei 2021.
Begane grond zaal 0.3 (Atlas Amsterdam 16e eeuw), tweede verdieping zaal 2.7 (17e eeuw) en 2.21 (17e eeuw), eerste verdieping 1.8 (knipsels 18e eeuw) en 1.16 (Jacob de Vos, 19e eeuw)
Voor meer informatie: http://www.rijksmuseum.nl en http://www.kog.nu
