Jan Cremer, Noordwaarts, Museum JAN, zaaloverzicht, foto Museum JAN
Sinds half maart hangt in Museum JAN te Amstelveen ‘Cremer Noordwaarts 2010-2020’, een selectie monumentale zeegezichten die Jan Cremer de afgelopen tien jaar schilderde. Nog door bijna niemand gezien, maar sinds 1 juni weer te bezichtigen. Grote kleurige ruige energieke doeken van woeste golven, op doek gezet met grove verf, vermengd met zand uit de hele wereld.
Door Lucie Th. Vermij
Officieel heet het nog Museum Jan van der Togt, maar de naam naar buiten is sinds januari dit jaar Museum JAN. Jan van der Togt (1905-1995) was oprichter en directeur van de succesvolle Tomado-fabriek. Tomado was de afkorting van Van der Togt Massaproducten Dordrecht. Het befaamde Tomadorekje – met kleurige metalen planken – hing in vele Hollandse huishoudens en maakt inmiddels deel uit van menig museale designcollectie. Blokker verkoopt ze overigens ook nog.
Jan Cremer, Red Fog Red Shore, 2010, foto auteur
Het museum in het schilderachtige oude dorp van Amstelveen opende in 1991. Het is gebouwd óm het huis heen van Van der Togts adviseur Jan Verschoor, die hier zelf nog steeds woont. Vanuit het museum kan de bezoeker Verschoors Museumhuis inlopen en diens kunstcollectie bewonderen. De nieuwe naam Museum JAN wil recht doen aan béide Jannen. De vaste collectie bestaat uit glasobjecten, met name uit Tsjechië en Slowakije. Daarnaast is er een aantrekkelijk tentoonstellingsprogramma, op dit moment de schilderijen van Jan Cremer en prints van pop-art-kunstenaar Roy Lichtenstein.
Jan Cremer is bij de meeste mensen bekender van zijn boeken dan van zijn schilderijen, maar hij begon zijn artistieke loopbaan als beeldend kunstenaar. In beide werelden (beeldende kunst en literatuur) was hij een uitgesproken enfant terrible. Zijn debuutroman Ik Jan Cremer (1964) en zijn 'peinture barbarisme' riepen zowel bewondering als felle kritiek op. Woeste energieke schilderijen maakte hij vanaf eind jaren vijftig, in de jaren zestig werd hij beroemd met eindeloze Hollandse tulpenlandschappen onder de noemers 'Greetings from Holland' en 'Van Gogh meets Warhol'. Halverwege de jaren 2000 begon hij met zijn zeegezichten. Inmiddels is hij tachtig en nog steeds zeer productief, zowel wat schrijven als schilderen betreft.
Jan Cremer, Noordzee, 2012, foto auteur
De zeegezichten die hij de laatste tien jaar maakte zijn herinneringen aan de tijd dat hij de noordelijke wereldzeeën bevoer. De doeken zijn geschilderd in zijn atelier in Umbrië. 'Ik heb altijd naar de zee verlangd', vertelde Cremer ooit over het thema. 'Zelfs als kind. Ik zeilde en wilde weten wat er achter de horizon lag. Ik hou het meest van de storm.' Als jonge matroos bevoer hij verschillende zeeën in het noorden van Europa. Die reizen maakten enorme indruk op hem. Naast het fysiek zware werk, de uitgestrekte watervlakte en de vrijheid die hij voelde, was er altijd de dreiging van het geweld van de natuur aan boord.
Jan Cremer Noordwaarts, zaaloverzicht, foto Museum JAN
Er bestaat een Nederlandse Vereniging van Zeeschilders, maar daar doet niemand zoiets als Jan Cremer. Het meest doen zijn schilderijen denken aan die van de Duitse schilder Emil Nolde, maar de zeeën van Cremer zijn nog woester. Zijn werk raakt, als je houdt van de woeste kracht van de zee, de speling van het licht, de ruige branding, de vele kleuren grijs. Ze oefenen een enorme aantrekkingskracht uit en roepen bij de kijker herinneringen op aan de zee bij Schotland, Ierland, Nova Scotia, Newfoundland en Zweden, of gewoon de Pier bij IJmuiden op een stormachtige dag. Cremer weet de kracht van de zee te vangen en dan niet áán zee maar óp zee. De kust is in zijn werk achter de horizon verdwenen. Soms is er zelfs geen horizon, waardoor de werken bijna abstract worden. Cremers verf is dik en substantieel. Hij maakt die zelf en brengt deze met penselen, spatels en zijn handen aan op het linnen of de jute. Zijn golven en schuimkoppen zijn bijna gebeeldhouwd in driedimensionale vormen, vol beweging en diepte. Als kijker voel je meegezogen in de kolkende watermassa's.
Jan Cremer, Noordwaarts, foto Museum JAN
Jan Cremer, 'Noordwaarts 2010-2020' is te bezichtigen tot en met 21-06-2020
Museum JAN, Dorpsstraat 50, 1182 JE Amstelveen.
Website: https://nl.museumjan.nl/
Catalogus 'Cremer Noordwaarts 2010-2020', 19,95 euro, Waanders & De Kunst, http://www.waandersdekunst.nl
